Eibarko euskara hiztegia
M LETRA
matxura
iz.
(AN).
Reparación,
avería.
"Konponketa lana" (AN). Hiztegixetan kaltia, akatsa, aberixia esanahixakin agertzen da.
(...) "Quando alguno de los parçioneros o consortes hazían algun reparo o machuras en el dicho molino" (EOYE, XV. mendea, 137. or. (JEL)).
mausta-mausta
adlag.
(EEE).
Comiendo vorazmente,
comiendo a desgana.
"Gogoz jan, jan eta jan jardun. Jatekoa ahoan bueltaka irentsi ezinik erabiltzea ere esan nahi du" (EEE, 126).
Okelia daguanian mausta-mausta jaten dau, baiña berduria edo arraiña bada, orduan kontuak. /
Ogixa huts-hutsik mausta-mausta jatia modukua. (Zirik 41).
mazukari
iz.
(ETNO).
Diente del eje de levas.
Tikiñoi-ardatzetako burpillak daukezen lau kosketako bakotxa, hauspuen eskamelari edo gabixan dendalari bultza egitteko. Burdiñoletako berbia da.
Ardatzak biraka diranian, mazukarixak eragitten dabe hauspuetan edo gabixan, eskameletan edo dendalian bultza egiñez.
mealle
iz.
(ETNO).
Desmenuzador,-a del mineral.
Mia edo burdingaixa zehetzeko zeregiña ebana. Mogelen olan gatzamaillian zeregiña zan. Burdiñoletako berbia da.
meatz
[meatze]
.
iz.
(TE).
Mina.
Jaungoikuak kontua, Bizkaiko meatzak zenbat burdiña emon daben erromatarren denboratik hona. / Sólo Dios sabe el hierro que han dado las minas de Vizcaya desde los tiempos de los romanos.
medialin
(medilin).
iz.
(ETNO).
Medianil.
Etxia bittan banatzen daben harrizko horma sendua, etxian zati batek sua hartzen badau, sutia gelditzeko. Mediliñak burdiñazko atiak eukitzen dittu, alde batetik bestera igarotzeko.
Medikokua
[Medikokoa]
.
l. iz.
(TE).
Medikokua (casa).
"Casa del médico" (TE, 550).
Plaza barrixan zan Medikokua.
mediku
iz.
(TE).
Médico,-a,
doctor,-a.
Don Toribio, gure famelixako medikua, Barberukuan bizi zan. /
Mediku karreran gastautako diruak. (Zirik 52).
Ik.
sendagille,
osagille.
medikuanian.
[medikuarenean]
.
adlag.
(OEH).
En el médico.
Andra bat egon ei zan behin medikuanian da [...]. (Zirik 81).
medikutza
iz.
(OEH).
Medicina (ciencia y profesión).
Jan da eranian dirua emotiari be, tira [...] baiña, zeri ta medikutzari. (Zirik 52).
/
Horretarako dittuk hire batxillerrok, jakiturixok eta medikutzok? (Zirik 52).
medioka
iz.
(IL).
Modalidad de jugar al potro.
Astoka jokuko modu bat da: katiguan gaiñetik pasau bihar, erreixa batetik salto eginda; erreixia geruago urriñago ipintzen zan, harik eta batonbat jausi arte (IL, 84).
"Medioka" deitzen jakon beste joku honetan katigu bakarra jartzen zan eskuak belaun gaiñian jarri eta makurtuta. Bera euan lekutik tarte batera arraixa bat markatzen zan eta beste lagun guztiak arraixa hartatik egin bihar izaten eben salto eta asto-katiguaren gaiñetik airian pasau. Danak pasatzen baeben, arraixia urrindu egitten zan..
Ik.
astoka-txitxaka,
saltalasoka,
kuarta-mantaka,
astoka.
mehe
1.
izond.
(TE).
Delgado,-a,
flaco,-a,
fino,-a,
tenue.
Lodiera txikixa, edo normalian bihar leukiana baino txikixagua dabena.
Bizi diran gauzak izaten dira argalak; ostianguak mehiak.
2.
izond.
(JME).
Ligero,-a,
de poco peso.
Ariña, pixu gitxikua.
Oso errazoi mehiak emon dittue zor jakun eskubidia ukatzeko.
mehe hartu.
du
ad.
(IL).
Tomar a uno por menos,
menospreciar.
"Norbaitt engaiñatzia, gitxiagotzat hartzia edo tontotzat hartzia edo antzerakuak" (IL, 45). / "Gutxiagotzat hartu. Burruka giroko esaldia" (EEE, 44).
Horrek esan deskuz guzurrak horrek! gu mehe hartzia pentsau dau ala? /
Kontuz ibilli zaittie Joxekin, mehe hartuko zaittue bestela.
mehetasun
iz.
(TE).
Delgadez,
finura,
tenuidad.
Bere mehetasunan zihar argixa ikusten zan. / A través de su delgadez pasaba la luz.
mehetu
mehetze
( mehetutze)
.
du
ad.
(TE).
Adelgazar,
debilitar(se),
afinar(se),
volver(se) más sutil,
rebajar.
Ura gehittuta mehetutzen dabe esnia. / La leche se adelgaza añadiéndole agua. /
Asko mehetu da harixa eta eten biharrian dago. / Mucho ha adelgazado el hilo y está a punto de romperse. /
Urria mehetutzia ahal da, siñistu ezindako neurrira. / Es posible adelgazar el oro a una medida increíble. /
Esnia mehetzia ura gehittuta, antxiñako kontua. / Aligerar la leche añadiéndole agua, cosa no nueva.
meheuna
[mehegune]
.
iz.
(TE).
Punto débil,
punto flaco,
trecho delgado.
Harixa meheunatik etetzen da. / El hilo se rompe por el punto débil.
mela-mela
adlag.
(OEH).
Empapado,-a,
calado,-a.
Eiñalako euriak hartuta mela-mela jo ei eben hango etxe batera. (Zirik 47).
mela-mela egin.
(melau-melau egin).
du
ad.
(JSM).
Empapar(se),
calarse,
mojar(se).
Melau-melau einda heldu gara txabola batera, izan dan zaparradiagaz. / Hemos llegado empapados a una cabaña, con el chaparrón que ha caído. /
Aurretik, melau-melau eizu esnetan.... / Primero lo empapas bien en leche... /
Jausi zan [...] masia eitten euazen askara. [...] atara eben irabolikiaz mela-mela einda. (Zirik 75).
Ik.
ufaldu,
melatu.
1. melatu
1.
melatze
(melau).
du
ad.
(OEH).
Empapar(se),
mojar(se).
Busti-busti egin.
Hala biharrez, ondo melatuta, baiña atara zan [ibaitik]. (Zirik 135).
/
Melauta geratu giñan karreria ikusten.
/
Joxek melau ein gaittu mangeriakin.
Ik.
mela-mela egin,
ufaldu.
memelo,-a
[memelo]
.
izond.
(EEE).
Alelado,-a,
atontado,-a,
mustio,-a,
sin vigor.
Personegaittik ganorabakua, lelua; gauzegaittik maskala.
Horrekin jai dago, bizi guztian memelua izango da. /
"Horrek jakan txaria!": "ule ederra" esan biharrian, "txaria", lehenako kostrunbria. Hori ule edarra dakanari esaten jako, ez nere moruko memeluari. /
Kafitesnia hotza ez da ederra! neri ez jata gustatzen, ha memelua!.
Gizonezkuendako memelo erabiltzen da, andrazkuendako memela.