Eibarko euskara hiztegia
L LETRA
2. Lapiko
2.
gatxiz.
(
TE).
Lapiko (apodo).
Eibarkua.
Lapiko bialdu neban aitzen emotera.
lapikoko
iz.
(
TE).
Cocido,
olla,
puchero.
Eguardixan, lapikokua egunero, baiña bere ezarri biharreko gauza guztiegaz. / Al mediodía, siempre cocido, pero con todos los aditamentos que le son necesarios.
lapitz
iz.
(
OEH).
Lápiz.
Errezetia egitterakuan konturatu ei zan lapitzik ez eukala. (Zirik 81).
lapur
1.
iz.
(
TE).
Ladrón,-a.
Ez dira lapur danak gabaz biharra eitten dabenak. / No todos los ladrones trabajan de noche. /
Lapurra lakorik atiak itxitzeko. / No hay como el ladrón para cerrar puertas. /
Lapurren bat izan da gure etxian, dana dago ba bere lekutik atarata.
2.
iz.
(
AS).
Espátula de cocina.
Lapurdi
b. iz.
(
TE).
Lapurdi (caserío).
"Caserío en las proximidades" (TE, 512).
Baziran Eibarren Lapurdiñekuak.
lapurreta
iz.
(
TE).
Robo,
hurto,
atraco.
Lapurretia da pekatu bat, ostutakua bere jabiari itxuli ezik parkatzen ez dana. / El robo es un pecado que no se perdona si no se devuelve a su dueño lo robado. /
Aitzen emon zetsen alkarri, lapurretiaren gorabehera guztiak. (Zirik 97).
lapurretan egin.
du
ad.
(
TE).
Robar,
hurtar.
Lapurretan eittiak ez dau balio; lapurretan ondo eitten jakitziak baiño. / No vale el robar, sino el saber robar bien. /
Konturatu zan, tabernariak lapurretan eittia nahi zetsana. (Zirik 17s).
Ik.
ostu.
lapurretako
izlag.
(
TE).
Objeto robado.
Lapurretan egindakua.
Haren gauzarik gehixenak, lapurretakuak ziran. / La mayor parte de sus cosas eran de robo.
lapurtegi
(lapurtei).
iz.
(
TE).
Ladronera,
nido de ladrones.
Eskrituran dozue: nere Etxia, errezurako etxia da, baiña zuek lapurtei baten bihurtu dozue (Luk. 19. 46). / Está en las Escrituras: mi Casa es Casa de oración, pero vosotros la habéis convertido en cueva de ladrones.
lapurti
izond.
(
TE).
Ladrón,-a.
Lapurretan egitten dabena.
Zaldun itxuriakin, lapurti bat zan. / Era ladrón con aspecto de caballero. /
Guzurti, lapurti, txatxarti, uzkarti...
Lapur erabiltzen da, bai izen bai izenondo moduan.
lar
zenbtz.
(
TE).
Demasiado.
Ez nahikua eta lar, nahikua eta larregi da ein dabena.
Ik.
larregi.
"Positivo de larregi, que es más usado" (TE, 512).
larako
(labako, laako).
iz.
(
ETNO).
Pieza de madera del yugo.
Larakuak bi izaten dira, atzian bata eta aurrian bestia. Atzekua burteriak ez deixan atzeruntz ein; eta aurrekua idi-pariak bultza ein deixan. /
Labakua ona izan deiñ hagin-zurez egindakua izan bihar dok.
Ik.
lepo-era,
burtera,
aker,
era.
laranja
(naranja).
iz.
(
TE).
Naranja.
Laranjia ugari jatia aindu zetsan osasunerako. / Le mandó comer muchas naranjas para la salud. /
Naranjen ta platanuen azalak. (Zirik 112).
"Naranjia decimos los bilingües" (TE, 512).
laratz
(laatz, latz).
iz.
(
TE).
Llar,
cadena de la chimenea.
Etxeko laratzak ezagutzen gaittu onduen danok. / El llar de la casa nos conoce mejor a todos.
laratz-kako.
iz.
(
ETNO).
Gancho del llar.
Laratzetik lapikuak esegitzeko erabiltzen dan kakua.
Ik.
kako.
laren
[laurden]
.
zenbtz.
(
TE).
Cuarta parte,
cuarto.
Zatikixa da.
Bildotsan larena izan dogu gaurko bazkarixa. / Un cuarto de cordero ha sido hoy nuestra comida.
larogei
[laurogei]
.
zenbtz.
(
TE).
Ochenta.
Numero kardinala da.
Bere lehenengo larogei urtiak ospatu dittu, lagun guztiak mahaixan batuta. / Ha celebrado sus primeros ochenta años, reuniendo a todos los amigos en la mesa.
larra
[larre]
(larre).
iz.
(
TE).
Pasto,
pastizal,
prado,
pradera.
"Terreno en que pasta el ganado" (TE, 513).
Larra barrixen ondorik heldu ziran honaiñok. / En busca de nuevos pastos llegaron hasta aquí.
Ik.
larrokela.
larra-bedar.
[larre-belar]
.
iz.
(
TE).
Especie floral,
hierba.
larra-behi.
(larre-behi, larrako behi).
iz.
(
ETNO).
Ganado de monte,
vacas montarescas.
Esnedunak kendu eta dana larra-behixak dakez oin. /
Larrako-behixak daukauz. Nahi tta larrakuak izen, beti dauke zeozen kargua.
Ik.
mendiko behi,
ganau gorri,
basoko behi,
behi gorri.
Tartian behi, isko eta txahal izan arren, behixak esaten da.
larra-mendi.
[larre-mendi]
.
iz.
(
TE).
Pastizal,
prado,
pradera.
Handik aurrera, dana da larra-mendixa. / De allí en adelante todo es pastizal.
larra-sail.
[larre-sail]
.
iz.
(
TE).
Pastizal,
pradera,
prado.
Herrixak, aberzaiñetik bizi ziranian, larra-saillen billa toki batetik bestera aldatzen ziran. / Cuando los pueblos vivían de sus rebaños, solían mudarse de un lugar a otro en busca de pastizales.
larrain
iz.
(
ETNO).
Era,
delantera de casa donde se trilla.
Garixa joteko lekua, etxaurria.
Gaur egun, etxaurre esanguria dauka gehixenbat.
larralde
iz.
(
TE).
Pastizal,
terreno de pastos,
pradera.
"Tierra de pastos, en oposición a soluak, que son las tierras de sembradío" (TE, 513).
Soluetatik ez urrin, larraldia. / No lejos de los sembrados, el pastizal.
Anton.
alor,
solo.
larramilla
iz.
(
TE).
Especie floral.
Lar-amilla, lar-bedarra.
larrapastada
iz.
(
TE).
Resbalón,
patinazo.
Larrapastadia eiñ izotzetan eta luze jausi da. / Resbalando en el hielo, ha caído a todo lo largo. /
Aldats beheran egin neban larrapastadiakin orkatillia bihurrittu neban.
Ik.
irristada,
labankada.
larrapast egin.
esap.
(
IL).
Patinar(se),
resbalar(se).
Larrapast egiñ eta luze-luze jausi zan.
larrari
izond.
(
ETNO).
Montaraz (ganado).
Larrarte
abiz.
(
TE).
Larrarte (apellido en eibar).
Larrartetarrak asko ziran gure herrixan.
Larrea
abiz.
(
TE).
Larrea (apellido en eibar).
Ermuarretako labarixen abizena, Larrea.
Larreategi
l. iz.
(
TE).
Larreategi.
Larreategi, Anzuetegi, Amuategi, arrantei, sutei, Sartei.
larregi
(larrei).
zenbtz.
(
TE).
Demasiado,
excesivo.
Larregi itxain dot oiñ artian. / Demasiado he esperado hasta ahora. /
Aspaldixan larregi be jan izan jonat. (Zirik 15).
/
Jokuan larregi ein. (Zirik 102).
/
Zelan hauts demoniua larregi ezarri zetsan jatekuari, ez zan haren sua emetauko eban modurik. (Ibilt 473).
/
Neretzat lotsa larregi izango litzakianetik [...]. (Ibilt 455).
Ik.
lar,
sobra,
gehixegi,
nahikua eta larregi.
Larregi askoz be gehixago erabiltzen da lar baiño .