Eibarko euskara hiztegia
E LETRA
edonahi
adlag.
(
TE).
Edonahi, asko balio dau hamengo diruak. / En cualquier lado vale mucho la moneda de este país.
Ik.
nun-nahi,
edonun.
Ez da erabiltzen.
edonola
adlag.
(
TE).
De cualquier forma/manera/modo.
Edonola, gaizki urtengo zestan, ez nekixan ba zertan niharduan. / De todos modos me hubiera salido mal, porque no sabía en lo que estaba.
Ik.
edozetara,
edozelan,
nolanahi.
Gaur egunian ez da ahozko jardunian erabiltzen, ez bada alfabetizautako jentiak.
edonor
(eronor).
izord.
(
TE).
Cualquiera,
quienquiera.
Edonor da gaur lehengo aberatsak beste. / Cualquiera es hoy tanto como los ricos de antaño.
Ik.
edozein,
nornahi.
edonora
adlag.
(
TE).
A cualquier parte.
Edonora doiala igesik, galdua da. / A donde quiera que huya, está perdido.
Ik.
noranahi.
edonun
[edonon]
(eronun).
adlag.
(
TE).
En cualquier parte,
dondequiera.
Eguzki-alde hartan, edonun maillubixak, basoko maillubi gozuak. / En aquel lugar soleado, dondequiera hay fresas de las dulces del monte.
Ik.
nun-nahi.
edotariko
izlag.
(
TE).
De cualquier clase,
de toda clase.
Janarixa edotarikua izanda be, ez zetsan ardura. / La comida, cualquiera que fuera, no le importaba.
Ik.
edozelako.
edozein
(erozein).
det.
(
TE).
Cualquier,
cualquiera,
quienquiera.
Edozeiñ kakaumek jaukaz gaur hirurogei urte. / Cualquier criatura tiene hoy sesenta años (frase de Txantoya a sus ochenta y tantos). /
Erozeiñ ordutan deittu zeinkitt. / A cualquier hora me puedes llamar. /
Erozein lekutan erosi ahal izango dozu ogixa. / En cualquier lado podrás comprar el pan. /
Erozeiñ ezin laike ekarri etxera, bidezkuari ostatu emotia biharrekua izan arren. / No se puede meter a cualquiera a casa, aunque sea un deber el dar posada al peregrino.
Ik.
edonor,
nornahi.
Izenordain moduan (bera bakarrik) edo determinatzaille moduan (izen edo adjektibon baten onduan) erabili leike.
edozein modutan (be).
adlag.
(
OEH).
De cualquier modo,
de todas formas.
Edozein modutan be aurrerakada haundiren bat ein dok heure karguan. (Zirik 32).
Ik.
modu.
edozeinbeste
zenbtz.
(
TE).
Gran cantidad.
Zabaldu zittuan sariak esandako tokixan, eta edozeinbeste arrain katiau zittuan. / Extendió las redes en el lugar que se le dijo y aprisionó gran copia de peces.
Ez da erabiltzen.
edozeintzuk
(erozeintzuk, erozeintzuek).
izord.
(
TE).
Cualesquiera,
quienesquiera.
Erozeintzuk etorri zeinkie, iñor bestelakorik ez dalako. / Cualesquiera podéis venir, porque nadie es privilegiado. /
Juan zaittiez kalietan zihar, eta erozeintzuek ekarrizuez mahaira (Mat. 22. 9). / Idos por las calles y traedme a cualesquiera a la mesa.
edozelako
[edozelako]
(erozelako, edozelango).
izlag.
(
TE).
De cualquier clase,
de toda clase.
Edozelako soiñekua, ondo jausten jako hari. / Cualquier clase de vestido le cae bien a él. /
Enkarguz, edozelango biharrak hartzen zittuen. (Zirik 105).
Ik.
edotariko.
edozelan
(edozela, erozela).
adlag.
(
TE).
De cualquier modo.
Ondo edo txarto, edozela be galdu biharra genduan. / Bien o mal, de cualquier manera teníamos que perder.
Ik.
nolanahi,
edonola,
edozetara.
Gitxi erabiltzen da.
edozenbat
(erozenbat).
zenbtz.
(
TE).
A discreción,
a punta y pala,
cuanto se quiera.
Pagadi hartan, edozenbat perretxiku batu genduzen. / En aquel hayedo, recogimos cuanto quisimos de setas. /
Ubideatik gora, pagadi baten, edozenbat urritx eta urdin batu genduzen. / De Ubidea para arriba, en un hayedo, recogimos cuantas setas quisimos. /
Indianu horrek, erozenbat diru ekarri bihar izan dau. / Ese indiano ha debido traer dinero cuanto quiera.
Ik.
nahi ahala,
nahi beste.
edozer
(erozer).
izord.
(
TE).
Cualquier cosa.
Edozer jateko da harendako ona. / Cualquier comida es buena para él. /
Zuk ein dozuna edozer da! / ¡Lo que tú has hecho es cualquier cosa! /
Erozer gauza bihar badozu, hamen naukazu zerbitzeko. / Cualquier cosa que necesites, aquí me tienes para servirte. /
Nahi ardaua, nahi ura edo nahi petroliua, edozer bihar eban egarrixak ittoko ezpaeban (ez baeban). (Zirik 18).
/
Edozer eskabide eitteko. (Ibilt 478).
Determinatzaille lez be erabiltzen da, onduan izena dabela.
edukaziño
[edukazio]
.
iz.
(
OEH).
Educación.
Hire semiari berbetarako edukaziño pixkat emon bihar detsak; ze, hikan tratatzen najok eta. (Zirik 78).
edur
[elur]
.
iz.
(
TE).
Nieve.
Ezagutu dogu edurra Domuru Santuetan eta Paskuetan be bai. / Hemos conocido nieve por Todos los Santos y también por Pascuas. /
Edurra eitteko itxuria daka, bai, edur-haixia dabil. Euzki ederra hobe!, baiña euzkixa eta hotz gero... ez da ona! Akordatzen zara, oin berrogeta hiru urte? Munikolaneko kunbuan neu be igeri einda nago febreruan bixan. Izardi baten gegozen aitta eta bixok. "Han iñobe ez dago" esan, narrustu eta "dzunba!" uretara!; bai bixkor urten be, jolin!.
Ik.
edur-haixe.
edur-lapatx.
iz.
(
NA).
Capa fina de nieve.
Edur-lapatxa euan bidian eta, kotxia albora juan!
edur-maluta.
[elur-maluta]
.
iz.
(
TE).
Copo de nieve.
Edur-malutia dihardu eta berihala zurittu dittu goi eta behiak. / Está nevando a copos y en seguida se han blanqueado los altos y lo bajo. /
Edur-malutia dihardu fara-fara.
Ik.
maluta.
edur-pelota.
iz.
(
TE).
Bola de nieve,
pelota de nieve.
"Pelota de nieve en la diversión de hacer batalla con ellas" (TE, 300).
Edur-pelotegaz, gerra luzia ein dabe eskolako mutillak. / Los muchachos de la escuela han tenido un largo combate con pelotas de nieve.
edur-pikor.
[elur-pikor]
.
iz.
(
TE).
Nieve que no moja.
Malutak izan biharrian, txingorran antzeko edurra, gogorra eta txikixa (ETNO).
Edur-pikorragaz ekin detsa eta edur-malutiakin amaittu dau. / Ha empezado con una nevisca y ha terminado nevando a copos. /
Edur-pikorra dihardu. / Está nevando (no copos) en forma de granos.
Ik.
edursiku.
edur-zulo.
[elur-zulo]
.
iz.
(
ETNO).
Nevera.
Lehen-lehen-lehen, izotza be eiñ eitten zan. Guk izotz-fabrikia ezagutu genduan Birjiñapian. Baiña lehenago, mendixan. Edurzuluetatik ekartzen zan asto gaiñian izotza herrixetara.
Ik.
edurtegi.
edurra egin / jardun.
du
ad.
(
TE).
Nevar.
Bart edurra ein dau, eta goizian dana zuri agertu da. / Anoche ha nevado y ha amanecido todo blanco. /
Edurra dihardu farra-farra. / Está nevando copiosamente /
Zelan ez da ba zuri-zuri egongo? Edurra gogor ziharduan atzo etxeruzkuan!.
Ik.
edurrak jo.
edurrak jo.
du
ad.
(
ETNO).
Nevar.
Edurrak jo dau Naparrua alde guztia.
edurraldi
[elurraldi]
.
iz.
(
TE).
Nevada.
Oingo edurraldixa lakorik ez da izan urte askuan. / Como esta nevada de ahora, no ha habido en muchos años. /
1987ko edurraldixa lakorik ez dogu ezagutu harrezkero.
edursiku
iz.
(
ETNO).
Nieve que no moja.
Badihardu baiña edursikua egitten ez badau ez dau zurittuko.
Ik.
edur-pikor.
edurtegi
[elurtegi]
(edurtei).
iz.
(
TE).
Nevera.
Mendixan, berez, edurra pillatzen dan toki edo sakonunia (ETNO). / "Cuevas donde se solía enterrar la nieve para oficios que ahora hace el hielo artificial" (TE, 300).
Gisasolakuak zittuen edurteixak Izu gaiñian. / Los de Guisasola tenían neveras en lo alto de Izua. /
Martxan ezagutu ez, baiña Usartza inguruan edurteixak bazirala bai, bagenkixan.
Ik.
edur-zulo.
edurti
[elurti]
.
izond.
(
TE).
Propenso a tener nieve.
Edurra izateko ingurua. / "Propenso a la nieve" (TE, 300).
Gure aldia edurtixa da, itsasotik aldenduta dalako. / Nuestro término es propenso a la nieve, porque está alejado del mar.
Ik.
edurtsu.
Gitxi erabilia.
edurtsu
[elurtsu]
.
izond.
(
TE).
Nevoso,-a,
de nieves abundantes.
Aurtengo negua edurtsua izan dogu. / Este año hemos tenido nivoso el invierno.
Ik.
edurti.
edurtza
1.
[elurtza]
.
iz.
(
TE).
Nevada,
nieve caida,
cúmulo(s) de nieve.
"Cúmulos de nieve que duran en las umbrías" (TE, 300).
Kerizpietan, udabarrixan aurrera irauntzen eben edurtzak. / En las umbrías, primavera adelante, duraban los cúmulos de nieve. /
Umetan asko gustatzen jakun edurrakin jolastia. Neguan, botatzen zeban bakotxian, edurtzara juaten giñan. Oin Candanchura-eta juaten dira; gu Arrajolara, eta Usartzara....
2.
[elurtza]
.
iz.
(
TE).
Amontonamiento de nieve (helada).
Mendiarte haretan batzen dan edurtzia izotz bihurturik, bere astuntasunan bultziagaz etortzen da ibai bat bezela. / El nevero que se amontona en aquel valle, convertido en hielo, por el empuje de su peso baja como un río.
efe
metaling.
(
TE).
Nombre de la letra 'f' del alfabeto vasco.
Baserrittarrak, eta hala seguru antxiñakuak, 'efia'n ordez esaten dabe sarri 'peia': prakak, Praisko, perixia.
Artikulua hartzerakuan éfia esaten da.
egarri
iz.
(
TE).
Sed.
Ondoren, jakiñian Jesus gauza guztiak ixa amaittuan zirana, Eskriturak egi eiñaz esan eban: "egarrixak nago" (Juan, 19. 28). / Luego sabiendo Jesús que todo estaba a punto de terminar, haciendo verdaderas las Escrituras, dijo: "Tengo sed".
egarri izan.
da
ad.
(
TE).
Tener sed,
estar sediento,-a.
Egarri danari eraten emotia, kristauan biharreko obria. / Dar de beber al sediento, obra obligada en el cristiano.
egarrixak estu hartu.
esap.
(
EEE).
Estar sediento,-a de vino (fig).
"Oso egarbera izan. Zentzu figuratuan ardozalea izan" (EEE, 30).
Pelotari ona zan; bakarrik egarrixak hartzen eban estu; ez hemengo uran egarrixak, Riojakuanak baiño...