Eibarko euskara hiztegia
T LETRA
tengontenian
adlag.
(JSM).
En equilibrio,
inestable,
inseguro.
Zeozer orekan, baiña oztoztan, kilikolo samar daguanian.
Funanbulistia tengontenian zeguan alanbre gaiñian.
1. tenplau
1.
tenplatze
.
du
ad.
(TE).
Templar (tratamiento térmico).
Aleaziño bat tenperatura altu bateraiño berotu eta gero hoztia, materixalak gogortasuna eta erresistentzia hartu deixan (ETNO). / "Templar las piezas y lo mismo se dice de cementarlas" (TE, 673).
Akabatzailliagandik tenplera; tenplau barik ba, piezak burdiñan gelditzen dira, galtzairutu biharrian. / Del pulidor al temple, pues sin templar las piezas quedan en hierro sin venir a acero. /
Tenplatziak begi ona eskatzen dau. / El templar exije buen ojo. /
Ohitturia daguanian, erreminttak hobeto tenplatzen dittuk.
Ik.
arua emon.
tenple
1.
iz.
(TE).
Temple,
característica del tratamiento térmico.
"Tenplau ondoren galtzairuak hartzen daben gogortasun eta erresistentzia ezaugarrixa" (ETNO).
Matxin zaharran tenplia zan onena. / El mejor temple era el de Martxin el viejo. /
Erremintta horrek tenple biziegixa dauka; horretxegaittik apurtzen jatzu.
2.
iz.
(ETNO).
Taller de tratamiento térmico.
Juan hari tenplera salto batian eta hónek erreminttok tenplau deixezela segiduan.
tentatzaille
[tentatzaile]
.
iz. / izond.
(TE).
Tentador,-a.
Esna dabil beti gure inguruan tentatzaillia. / Siempre anda despierto cerca de nosotros el tentador. /
Neurtu zetsan bizkarra tentatzailliari. (Ibilt 464).
tentau
tentatze
[tentatu]
.
du
ad.
(TE).
Tentar.
Norbaitt zeozer egittera bultzatu.
Diruagaz tentau eban ia lagatzen eban bere banderia. / Le tentó con dinero a ver si abandonaba su parcialidad. /
Sukaldian hórrek usaiñok ataratzia, gosiak diranak tentatzia da. / Sacar esos olores en la cocina es tentar a los que están de hambre. /
Lagunak tentau eben esanaz: Hori bai hori gizona ta ez hi, txiki ziztriñori. (Zirik 90).
/
Eta diabruak tentauta, jarri ziran [...] jakin gurarik zer moduko barriketia erabiltzen eben. (Ibilt 461).
Ik.
zirrikatu.
tentaziño
[tentazio]
.
iz.
(TE).
Tentación.
Juateko tentaziñua euki neban, eta zorionian ez nintzan juan. / Tuve tentación de ir y en buena hora no fui. /
[Andrakume zorua] aindu zan hau frailliagana besarkatu gurarik, baiña honek [...] orruaz: Tentaziñua! Tentaziñua! (Ibilt 464).
tentel
izond.
(JSM).
Tonto,
atontado,-a,
alelado,-a,
lelo,-a,
embobado,-a.
Tira! tira! juari etxera, tentelori, hirekin alperrik dok eta!.
terraja
1.
iz.
(ETNO).
Terraja,
hilera para el estirado manual del hilo grueso (alambre) de oro.
Urre-harixa eskuz tiratzeko damaskinadoriak erabiltzen eben galtzairu tenplauzko trefilagaillua, aukeran neurri askotako zuluak zittuana, harixa komeni zan neurrira mehetzeko.
Erliebe-damaskinaurako hari-lodixa (alanbria) komeni zan neurrira mehetzeko erabiltzen genduan terrajia. Alanbria kinke baten bittartez suberatu, alanbre puntiari konua atara, terraja-zuluan sartu, eta alikate fin batzuekin tira egiñez mehetzen genduan.
Ik.
suberatu,
trefilau,
trefiladora.
2.
iz.
(ETNO).
Terraja de roscar.
Kanpoko harixa emoteko ebaketa erreminttia. Mota bittakuak dira: kontrara jiratuz etaratzen diranak eta zabalduz libratzen diranak.
Haundixa ez jatak kabitzen eta ekarrirak terraja txikixa honi tubuoni harixa etaratzeko.
terrajak.
iz.
(ETNO).
Juego de terrajas de roscar.
Terraja juegua. Galtzairu tenplauzko llanta formako gorputz batian, harixa emoteko torlojo-neurri askondako zulo hariztatuak dakazen erreminttia.
Armerixan erabiltzen da eta esan leike torlojo juego batendako terrajak dakazela gorputz batian. Torlojua da biratzen dana harixa emoteko.
Pluralian erabiltzen da: térrajak.
terral
iz.
(ETNO).
Tiempo helado y seco,
terral.
Oso haixe eta egualdi hotz eta lihorra, izotza dakarrena.
Gabian be terrala ein dau, terrala gero...!
terrein
[terreina]
.
iz.
(TE).
Palangana.
Jaiki zan mahaittik, kendu eban soiñekua eta esku-pañua harturik gerrixan lotu eban; ipiñi eban ura terreiñian eta bere laguneri oiñak garbitzen hasi zan (Juan, 13. 4-5). / Se levantó de la mesa, se quitó los vestidos y tomando una toalla se la ciñó; luego echó agua en la jofaina y comenzó a lavar los pies de los discípulos.
terrenaje
iz.
(NA).
Terrenos,
propiedades.
Hombre! badakizu ze terrenaje?! hiru basarriren lurrak dakaz!.
tertzio
zenbtz.
(JSM).
Término medio,
medida adecuada.
tertzio bat.
zenbtz.
(TE).
Mucho en sentido irónico,
poca cosa.
Zentzu ironikuan, asko.
Goizago ibiltziakin, tertzio bat aurreratu dozu. / ¡Pues has ganado mucho con haber madrugado!
tertzioko.
(terzioko).
izlag.
(TE).
Grande en sentido irónico.
Zentzu ironikuan, haundixa.
Terzioko gizatua dago bedori, bizarrak urten baiño lehen! / ¡Menudo hombrón está él, antes de tener barba! /
Tertzioko tramankulua gertau dozu agorrerako.
tertziuan.
[tertzioan]
.
zenbtz.
(TE).
En su punto medio,
a su medida,
en gran medida.
Terziuan eran dogu gaur, uezaban eguna dala eta.
testigu
iz.
(OEH).
Testigo.
Kontu haiñ miragarrixan testigu izan nahixan. (Ibilt 483).
Ik.
lekuko.
testigu-aurrian.
[testigu-aurrean]
.
esap.
(OEH).
Ante testigos.
Neretzat lotsa larregi izango litzakianetik, testigu aurrian eiñ biharra ezkutuan eiñ biharreko jardun hori. (Ibilt 455).
tete egin
dio
ad.
(TE).
Pegar,
azotar.
Tete eizu zatar hori; ez zaittu ba maitte!. /
Ume! geldi ez bazagoz tete egingo detsut.
ti-ti-ti
1.
(txi-txi-txi).
onomat.
(ETNO).
Hacer aldo con cuidado,
dando golpes suaves y pequeños.
Han ibiltzen zittuan grabadoriak, "ti-ti-ti", kuidau haundixakin biharrian, egun osuan geldittu barik!.
2.
(txi-txi-txi).
onomat.
(ETNO).
Rapidez.
Batzuk dittuk kalmauaguak; guria dok nerbiosia eta "txi-txi-txi-txi": jo eta hanka eitten jok segiduan.
tik
onomat.
(ETNO).
Pequeñez [onomatopeya].
Txikittasuna, bapatekotasuna, bizkortasuna.
Danetik hartu?! Baitta zera be!, ezkailluak bakarrik!, antxueluakin, tik! Urtetzen zeben, tik! ahua kendu, eta ala! potera!.