Eibarko euskara hiztegia
O LETRA
ointsuan
[oraintsuan]
.
adlag.
(
TE).
Recientemente,
hace poco.
Ointsuan hartu dot bere kartia, etxeko barri askokin. / Recientemente he tenido carta suya, con muchas nuevas de casa.
ointxe
[oraintxe]
(ontxe, oraintxe).
adlag.
(
TE).
Ahora mismo.
Ointxe ikusiko da haren bildurrik eza noraiñok heltzen dan. / Ahora se verá hasta dónde llega su valor. /
Ontxe ikusi da gizona dana. / Ahora se ha visto que es hombre. /
Oraintxe etorri da, ez dau heldutzia baiño. / Ahora ha venido; no ha hecho sino llegar. /
Ointxe, hamentxe, bertantxe, leztxe; hauxe, horixe. /
Iñok ezer jakin barik, ointxe Bedori izan ezik. (Ibilt 483).
Ointxe da formarik erabiliena.
oiñutsik
[oinutsik]
.
adlag.
(
TE).
Descalzo,-a.
"Con los pies desnudos" (TE, 586).
Promesa zor ebanetik, oiñutsik juan zan Urkiolara. / Debiendo una promesa, fue descalzo a Urkiola.
Ik.
hankutsik,
ortozik,
galtzutsik.
Oiz
l. iz.
(
TE).
Oiz (monte).
"Montaña, pura arenisca, en Bérriz" (TE, 587).
"Oizete" izenak, ba ete dau zerikusirik Oiz mendixagaz?
ojala
[oxala]
.
interj.
(
OEH).
Ojalá.
Ojala bost duro eingo baleu baso ardauak! (Zirik 74).
ojalata
iz.
(
TE).
Hojalata.
Ojalata zaharrekin eindako oillotokiz beteta ziran inguruak.
ojalatero
iz.
(
TE).
Hojalatero,-a,
fontanero,-a.
Arraintegi kaleko Trantxiku, "hojalaterua", ez "ojala"terua. /
Txantxiku ojalaterua, aurreskurako beti prest.
ojalatero alikete.
(ojalatero alikate).
iz.
(
ETNO).
Alicates de fontanero,-a.
Txapa eta pieza txikixei eusteko, alanbriak okertu edo ebateko, zirixak sartu edo ataratzeko eta abarretarako erabiltzen dan esku-erraminttia.
ojale
2.
[oihal]
(ojal).
iz.
(
TE).
Pañal(es).
Datorkixon umiandako ojaliak apaintzen dihardu. / Está festoneando los pañales para el niño que le ha de venir. /
Oiñ?! oin sei ume batera be hazi leikez... Lehen be hazten zian oin beste ipoin barik: gure auzuan, akordatzen naix ojalak horren bentaniorren kolorekuak ibiltzen zittuela, eta halan zialakuan! Zer?! eta sekula garbittu barik!.
Ik.
umezara.
Normalian pluralian: ojaliak, ojalak.
ojalietako ume.
iz.
(
TE).
Niño,-a en pañales.
Titiko umia, ondiok umezapixak erabiltzen dabena. / "Niño en pañales" (TE, 587).
Ojalietako umia dirudi, ez dauka ba txori batek beste buru. / Parece una criatura en pañales, pues no tiene tanto seso como un pájaro.
Ik.
dagoka,
txatxa,
mantetako ume,
hankagorri.
ojalietan
1.
adlag.
(
TE).
En pañales [de niño].
Umezaretan.
Txíkiña ojalietan dauka ondiok. / Al menor lo tiene todavía en pañales.
2.
adlag.
(
TE).
En pañales,
en los inicios,
verde aún.
Ekieran, berde ondiok.
Gure asmuak ojalietan dagoz ondiokan. / Nuestros proyectos están aún en pañales.
ojo
interj.
(
TE).
¡ojo!,
¡cuidado!.
okaran
1.
iz.
(
TE).
Ciruelo.
(Prunus domestica).
2.
iz.
(
TE).
Ciruela,
fruto.
(Prunus domestica).
Bizkaittiko okaranak dozenaka saltzen ziran plazan. / Las ciruelas de Vizcaya se vendían por docenas en la plaza.
okasiño
[okasio]
.
iz.
(
TE).
Ocasión,
contratiempo,
percance.
Okasiñua daukagu etxian: ama zaharra gaixotu jaku. / Tenemos en casa un contratiempo: se nos ha enfermado la vieja. /
Mozkortu, eta okasiñua euki dau tabernan. / Se emborrachó y ha tenido un compromiso en la taberna. /
Ez zeixala ipiñi holako okaziño gogorrian. (Ibilt 482).
okela
1.
iz.
(
TE).
Carne.
Erbikumian okelia. (Zirik 33).
/
Zortzixan behiñ, okelia jaten genduan. / Cada ocho días comíamos carne.
2.
iz.
(
TE).
Carne,
carnalidad.
"Carne, enemigo del alma" (TE, 587).
oker
1.
adlag.
(
TE).
De manera equivocada,
mal,
de mala manera,
torcido,-a.
Modu okerrian, txarto.
Oker ainduta, bihar ez neban lekura heldu nintzan. / Dirigido equivocadamente, llegué a donde no debía. /
Astia oker einda dagok [...], egun bat biharra ta sei jai izan bihar litzakezak. (Zirik 11).
/
Orduan, parkatu, juez jauna, oker ibilli banaiz. (Zirik 50).
2.
izond.
(
TE).
Torcido,-a,
retorcido,-a,
curvo,-a,
doblado,-a.
Zugatz hori okerra dago. / Ese árbol está torcido.
3.
izond.
(
TE).
Travieso,-a,
pícaro,-a,
malo,-a,
perverso,-a.
Okerra daukagu gure txikiña. / Le tenemos travieso a nuestro menor. /
Gure Trapu-Trapu ziri-sartzaille okerra. (Zirik 36).
/
Andrazko oker baten azpijanegaittik. (Ibilt 490).
Ik.
gaizto.
4.
iz.
(
TE).
Contratiempo,
percance,
accidente,
error,
equivocación.
Okerrik ez badau bidian, agertuko da bere orduan. / Si no le ocurre algún percance en el camino, llegará a su hora. /
Bete-betian librau naiz oker haundi batetik. / Por un pelo me he librado de un grave contratiempo. /
Hasieran esana oker aittu gendualako, luzerorako okerrak izan genduzen. / Porque al comienzo entendimos mal lo dicho, tuvimos inconvenientes largo tiempo. /
Okerrik ez badaukat juango naiz bixar goizian zure etxera. /
Oker haundi bat euki dot.
Ik.
ezbihar,
biharreztan.
oker aittu.
[oker aditu]
.
du
ad.
(
TE).
Entender mal,
malinterpretar.
Hasieran esana oker aittu gendualako, luzerorako okerrak izan genduzen. / Porque al comienzo entendimos mal lo dicho, tuvimos inconvenientes largo tiempo.
oker egin.
du
ad.
(
TE).
Equivocarse,
hacer mal alguna cosa.
Oker ein dot kontua, eta galtzen urten dogu. / He equivocado la cuenta y hemos salido perdiendo.
oker egon.
da
ad.
(
JME).
Estar equivocado.
Zeozen gaiñian iritzi okerra izatia.
Hori ez da holan; horretan oker zare.
/ Eso no es así; en eso estás equivocado.
oker ibili.
da
esap.
(
OEH).
Equivocarse,
andar equivocado,-a.
Kartiak ziñuana ikusirik, pentsatzen jarri zan benetan oker ez ete ebillen, (Ibilt 479).
okerreko.
izlag.
(
OEH).
Equivocado,
incorrecto.
Okerreko etxian sartu zala. (Zirik 68).
okerkerixa
[okerkeria]
.
iz.
(
TE).
Travesura,
faena,
trastada,
disparate,
fechoría.
Negargarrizko okerkerixia ein deskue umiak. / Los niños nos han hecho una travesura grande.
okerruna
[okerrune]
.
iz.
(
TE).
Torcedura.
Kañoi honek hamentxe dauka okerrunia. / Este cañón tiene aquí una torcedura.
Ik.
bihurruna.
okertasun
iz.
(
TE).
Cualidad de torcido,
cualidad de equivocado,
equivocación,
error.
Odolian ekarri eban okertasuna. / Trajo en la sangre la malicia.
okerti
izond.
(
AN).
Que tiende al error.
Okerrera egitten dabena; okerra.
[...] dot topa okertixa. (Ibilt 324).
Ez da erabiltzen.
okertu
1.
okertze
(okertutze)
.
du
ad.
(
TE).
Torcer(se),
doblar(se),
encorvar(se),
arquear(se).
Makilla-burua okertutzia gura eban, eskulekua eitteko. / Quería retorcer el cabo del palo, para adecuarlo a la mano.
2.
okertze
( okertutze)
.
du
ad.
(
TE).
Torcer(se),
descarriar(se),
pervertir(se) (en sentido real y figurado).
Lagun txarrekin okertu zan betiko. / Con las malas compañías se torció para siempre. /
Lagun txarrak okertu eben betiko. / Los malos amigos le torcieron para siempre. /
Gizonak berezkua dau okertzia. / El hombre por naturaleza tiende al mal.
okil
iz.
(
TE).
Pito real,
pájaro carpintero.
(
Picus viridis).
Okillak arbola-gerri barruan ataratzen dittu umiak. / El pájaro carpintero cría en el hueco de los árboles.
Ik.
okillanak.
Picidae famelixako guztientzat erabiltzen da, baiña hauxe (Picus viridis) da alde haundixakin ezagun eta ugarixena.
1.
iz.
(
ETNO).
Pájaro carpintero.
(Dendrocopos minor).
2.
iz.
(
ETNO).
Trepador.
(Sitta europaea).
Ik.
okil-txori.
UZ: garrapoa.
okillanak
iz.
(
TE).
Nidada del pájaro carpintero.
Pagu honetantxe igez okillanak. / En esta haya crió el año pasado el pájaro carpintero.
Ik.
okil.
okoak
iz.
(
AN).
Tierras de labranza.
"Hónek be labrantzako lurrak ziran, baiña aurrekuak (ehunoak) baiño estimazio gitxiago eken" (AN).
Ik.
ehuno.
Hapax bat dirudi; ez da ez OEH, ezta Azkuenian be agiri. (AN).
Ocoas. (EOYE, XV. mendea, 100. or. (JEL)).
okotz
[kokots]
.
iz.
(
TE).
Barbilla,
mentón.
Okotzian behera adurra darixola zeguan bere seme opillari begira. / Mirando a su hijo pánfilo, se le caía la baba por la barbilla.
okozbiko
(okotzbiko).
iz.
(
TE).
Papada.
Okotzbiko guri-gurixa eban.. /
Honek umionek irabazi dau ona! Beitxu zelako okozbikua ein jakon!.