Logo Eibarko Udala

O LETRA

ointsuan [oraintsuan] . adlag. (TE). Recientemente, hace poco. Ointsuan hartu dot bere kartia, etxeko barri askokin. / Recientemente he tenido carta suya, con muchas nuevas de casa.
ointxe [oraintxe] (ontxe, oraintxe). adlag. (TE). Ahora mismo. Ointxe ikusiko da haren bildurrik eza noraiñok heltzen dan. / Ahora se verá hasta dónde llega su valor. / Ontxe ikusi da gizona dana. / Ahora se ha visto que es hombre. / Oraintxe etorri da, ez dau heldutzia baiño. / Ahora ha venido; no ha hecho sino llegar. / Ointxe, hamentxe, bertantxe, leztxe; hauxe, horixe. / Iñok ezer jakin barik, ointxe Bedori izan ezik. (Ibilt 483).  Ointxe da formarik erabiliena.
oiñutsik [oinutsik] . adlag. (TE). Descalzo,-a.   "Con los pies desnudos" (TE, 586). Promesa zor ebanetik, oiñutsik juan zan Urkiolara. / Debiendo una promesa, fue descalzo a Urkiola. Ik. hankutsik, ortozik, galtzutsik.
Oiz l. iz. (TE). Oiz (monte).   "Montaña, pura arenisca, en Bérriz" (TE, 587). "Oizete" izenak, ba ete dau zerikusirik Oiz mendixagaz?
ojala [oxala] . interj. (OEH). Ojalá. Ojala bost duro eingo baleu baso ardauak! (Zirik 74).
ojalata iz. (TE). Hojalata. Ojalata zaharrekin eindako oillotokiz beteta ziran inguruak.
ojalatero iz. (TE). Hojalatero,-a, fontanero,-a. Arraintegi kaleko Trantxiku, "hojalaterua", ez "ojala"terua. / Txantxiku ojalaterua, aurreskurako beti prest.
ojalatero alikete. (ojalatero alikate). iz. (ETNO). Alicates de fontanero,-a.   Txapa eta pieza txikixei eusteko, alanbriak okertu edo ebateko, zirixak sartu edo ataratzeko eta abarretarako erabiltzen dan esku-erraminttia.
ojale
1. [oihal] (ojala). iz. (ETNO). Mantilla de niño. Ik. ojalietako ume, mantetako ume.
2. [oihal] (ojal). iz. (TE). Pañal(es). Datorkixon umiandako ojaliak apaintzen dihardu. / Está festoneando los pañales para el niño que le ha de venir. / Oiñ?! oin sei ume batera be hazi leikez... Lehen be hazten zian oin beste ipoin barik: gure auzuan, akordatzen naix ojalak horren bentaniorren kolorekuak ibiltzen zittuela, eta halan zialakuan! Zer?! eta sekula garbittu barik!. Ik. umezara.  Normalian pluralian: ojaliak, ojalak.
ojalietako ume. iz. (TE). Niño,-a en pañales.   Titiko umia, ondiok umezapixak erabiltzen dabena. / "Niño en pañales" (TE, 587). Ojalietako umia dirudi, ez dauka ba txori batek beste buru. / Parece una criatura en pañales, pues no tiene tanto seso como un pájaro. Ik. dagoka, txatxa, mantetako ume, hankagorri.
ojalietan
1. adlag. (TE). En pañales [de niño].   Umezaretan. Txíkiña ojalietan dauka ondiok. / Al menor lo tiene todavía en pañales.
2. adlag. (TE). En pañales, en los inicios, verde aún.   Ekieran, berde ondiok. Gure asmuak ojalietan dagoz ondiokan. / Nuestros proyectos están aún en pañales.
ojia iz. (TE). Hoja.   OEH-kuak holan diñue: "Ojia será seguramente la forma det. de oja" (2001, XIII. t., 192). Ik. dagoka, txatxa, mantetako ume, hankagorri.
ojo interj. (TE). ¡ojo!, ¡cuidado!.
okaran
1. iz. (TE). Ciruelo. (Prunus domestica).
2. iz. (TE). Ciruela, fruto. (Prunus domestica). Bizkaittiko okaranak dozenaka saltzen ziran plazan. / Las ciruelas de Vizcaya se vendían por docenas en la plaza.
okaran-pasa. iz. (NA). Ciruela seca, ciruela pasa.
okasiño [okasio] . iz. (TE). Ocasión, contratiempo, percance. Okasiñua daukagu etxian: ama zaharra gaixotu jaku. / Tenemos en casa un contratiempo: se nos ha enfermado la vieja. / Mozkortu, eta okasiñua euki dau tabernan. / Se emborrachó y ha tenido un compromiso en la taberna. / Ez zeixala ipiñi holako okaziño gogorrian. (Ibilt 482).
okela
1. iz. (TE). Carne. Erbikumian okelia. (Zirik 33). / Zortzixan behiñ, okelia jaten genduan. / Cada ocho días comíamos carne.
2. iz. (TE). Carne, carnalidad.   "Carne, enemigo del alma" (TE, 587).
oker
1. adlag. (TE). De manera equivocada, mal, de mala manera, torcido,-a.   Modu okerrian, txarto. Oker ainduta, bihar ez neban lekura heldu nintzan. / Dirigido equivocadamente, llegué a donde no debía. / Astia oker einda dagok [...], egun bat biharra ta sei jai izan bihar litzakezak. (Zirik 11). / Orduan, parkatu, juez jauna, oker ibilli banaiz. (Zirik 50).
2. izond. (TE). Torcido,-a, retorcido,-a, curvo,-a, doblado,-a. Zugatz hori okerra dago. / Ese árbol está torcido.
3. izond. (TE). Travieso,-a, pícaro,-a, malo,-a, perverso,-a. Okerra daukagu gure txikiña. / Le tenemos travieso a nuestro menor. / Gure Trapu-Trapu ziri-sartzaille okerra. (Zirik 36). / Andrazko oker baten azpijanegaittik. (Ibilt 490). Ik. gaizto.
4. iz. (TE). Contratiempo, percance, accidente, error, equivocación. Okerrik ez badau bidian, agertuko da bere orduan. / Si no le ocurre algún percance en el camino, llegará a su hora. / Bete-betian librau naiz oker haundi batetik. / Por un pelo me he librado de un grave contratiempo. / Hasieran esana oker aittu gendualako, luzerorako okerrak izan genduzen. / Porque al comienzo entendimos mal lo dicho, tuvimos inconvenientes largo tiempo. / Okerrik ez badaukat juango naiz bixar goizian zure etxera. / Oker haundi bat euki dot. Ik. ezbihar, biharreztan.
oker aittu. [oker aditu] . du ad. (TE). Entender mal, malinterpretar. Hasieran esana oker aittu gendualako, luzerorako okerrak izan genduzen. / Porque al comienzo entendimos mal lo dicho, tuvimos inconvenientes largo tiempo.
oker egin. du ad. (TE). Equivocarse, hacer mal alguna cosa. Oker ein dot kontua, eta galtzen urten dogu. / He equivocado la cuenta y hemos salido perdiendo.
oker egon. da ad. (JME). Estar equivocado.   Zeozen gaiñian iritzi okerra izatia. Hori ez da holan; horretan oker zare. / Eso no es así; en eso estás equivocado.
oker ibili. da esap. (OEH). Equivocarse, andar equivocado,-a. Kartiak ziñuana ikusirik, pentsatzen jarri zan benetan oker ez ete ebillen, (Ibilt 479).
okerreko. izlag. (OEH). Equivocado, incorrecto. Okerreko etxian sartu zala. (Zirik 68).
okerkerixa [okerkeria] . iz. (TE). Travesura, faena, trastada, disparate, fechoría. Negargarrizko okerkerixia ein deskue umiak. / Los niños nos han hecho una travesura grande.
okerruna [okerrune] . iz. (TE). Torcedura. Kañoi honek hamentxe dauka okerrunia. / Este cañón tiene aquí una torcedura. Ik. bihurruna.
okertasun iz. (TE). Cualidad de torcido, cualidad de equivocado, equivocación, error. Odolian ekarri eban okertasuna. / Trajo en la sangre la malicia.
okerti izond. (AN). Que tiende al error.   Okerrera egitten dabena; okerra. [...] dot topa okertixa. (Ibilt 324).  Ez da erabiltzen.
okertu
1. okertze (okertutze) . du ad. (TE). Torcer(se), doblar(se), encorvar(se), arquear(se). Makilla-burua okertutzia gura eban, eskulekua eitteko. / Quería retorcer el cabo del palo, para adecuarlo a la mano.
2. okertze ( okertutze) . du ad. (TE). Torcer(se), descarriar(se), pervertir(se) (en sentido real y figurado). Lagun txarrekin okertu zan betiko. / Con las malas compañías se torció para siempre. / Lagun txarrak okertu eben betiko. / Los malos amigos le torcieron para siempre. / Gizonak berezkua dau okertzia. / El hombre por naturaleza tiende al mal.
okil iz. (TE). Pito real, pájaro carpintero. (Picus viridis). Okillak arbola-gerri barruan ataratzen dittu umiak. / El pájaro carpintero cría en el hueco de los árboles. Ik. okillanak.  Picidae famelixako guztientzat erabiltzen da, baiña hauxe (Picus viridis) da alde haundixakin ezagun eta ugarixena.
1. iz. (ETNO). Pájaro carpintero. (Dendrocopos minor).
Ezezaguna
2. iz. (ETNO). Trepador. (Sitta europaea). Ik. okil-txori.  UZ: garrapoa.
okil-txori. iz. (ETNO). Trepador. (Sitta europaea).
okillanak iz. (TE). Nidada del pájaro carpintero. Pagu honetantxe igez okillanak. / En esta haya crió el año pasado el pájaro carpintero. Ik. okil.
okoak iz. (AN). Tierras de labranza.   "Hónek be labrantzako lurrak ziran, baiña aurrekuak (ehunoak) baiño estimazio gitxiago eken" (AN). Ik. ehuno.  Hapax bat dirudi; ez da ez OEH, ezta Azkuenian be agiri. (AN).  Ocoas. (EOYE, XV. mendea, 100. or. (JEL)).
okotz [kokots] . iz. (TE). Barbilla, mentón. Okotzian behera adurra darixola zeguan bere seme opillari begira. / Mirando a su hijo pánfilo, se le caía la baba por la barbilla.
okozbiko (okotzbiko). iz. (TE). Papada. Okotzbiko guri-gurixa eban.. / Honek umionek irabazi dau ona! Beitxu zelako okozbikua ein jakon!.