Eibarko euskara hiztegia
F LETRA
fondua jo
du
ad.
(
ETNO).
Picar fondo (operación de burilistas).
Gubillisten operaziñua. Punto tenpledunakin erliebian fondua pikatzia erremintta markak ezkutatzeko. Mate latz bat dala esan leike. Grabauko berbia da.
foral
iz.
(
TE).
Guardia foral.
"Foral del Cuerpo de la Diputación de Vizcaya" (TE, 375).
Foralak Bizkaixan eta mikeletiak gure Probinzian.
forja
iz.
(
TE).
Taller de forja.
Txomoneko forjia, lehenenguetarikua.
forjari
iz.
(
TE).
Forjador,-a.
"Maestro de estampación" (TE, 376).
Serafin forjarixa, gure suteixan lan eindakua.
1. forjau
1.
forjatze
[forjatu]
.
du
ad.
(
TE).
Forjar,
estampar.
Metal eta aleaziñuak konpresiño-esfortzu haundixen bidez deformau eta moldiau (ETNO). / "estampar las piezas" (TE, 375).
Forjau matxiñuan, trokelan araura. / Estampar en el martillo (mecánico) según el troquel. /
Forjatzia, diru asko emon izan daben ofiziua. / El forjar, oficio que ha solido dar mucho dinero.
Ik.
burdiñia landu.
2. forjau
2.
[forjatu]
.
iz.
(
TE).
Forjado,
pieza forjada / estampada.
Forjautako pieziari esaten jako forjaua, galdatutako pieziari fundidua deitzen jakon moduan (ETNO).
Zatar batzuk, baskulia be, forjauan lekuan, fundidua. / Algunos desaprensivos, incluso en la báscula, en vez del forjado usan el fundido.
formal
izond.
(
OEH).
Correcto,-a,
serio,-a,
formal,
bueno,-a,
obediente.
Beti holan eingo baneukek ni bai gizona formala, auzuak pe ez litzakiaz jardunian ibiliko. (Zirik 25).
fortiz
[bortitz]
.
izond.
(
TE).
Fuerte.
"De muchos grados" (TE, 376).
Patxar hau fortiza da. / Este aguardiente es de muchos grados.
fot
iz.
(
TE).
Bollo de pan especial.
"Bollo de pan especial para el desayuno" (TE, 376). Hiru koskorreko ogixa (AN).
Fotak ziran, txakur txikikuak eta txakur haundikuak. /
Eta fotak, holan bueltia emonda... Fota izaten zuan "ocho" bat; masia bigun-biguna, hartu zati bat, erdixan mehetu, ta gero doblauta, "ocho" bat einda. Ta gozua izaten zuan! Edarra ogixa jateko!.
fotero
iz.
(
TE).
Panadero,-a,
bollero,-a.
"Panadero que hiciera este pan [fot]" (TE, 376).
Rikardo foterua, Ertzillenekuegaz, erbilari amorratua.
1. fraille
1.
[fraide]
(praille).
iz.
(
TE).
Fraile.
Munduz aspertuta, fraille sartu ei da. / Hastiado del mundo, dicen que ha entrado fraile. /
Atxolin gizajua. Heure bizi guztian biharra besterik eztok ein da oin ein habe praille?
fraille ala monja.
iz.
(
TE).
Juego de adivinanza.
Kardu-horixan hazi hegalarixekin (ikusi mariagora) egitten dan asmakizun modukua. TEk holaxen dakar: "Juego que se hacía a título de adivinanza sobre la cabellera de un diente de león" (TE,559).
fraille-katillu.
[fraide-katilu]
.
iz.
(
TE).
Tazón,
bol.
Katillu haundixa. / "Taza mayor que la de tamaño común" (TE, 376).
Fraille-katilluan kafia-eta-esnia zopekin, haren barau-haustia. / Su desayuno consistía en café y leche con sopas, en una taza de fraile.
Ik.
katillu,
jikara.
2. fraille
2.
[fraide]
.
iz.
(
TE).
Ángulo redondeado del frontón.
"En el frontón, sección redonda insertada en el ángulo de las dos paredes, para ardides del juego" (TE, 376).
Fraillian jotako pelotia, eziñ izan eban errestau.
fraillegei
[fraidegai]
.
iz.
(
TE).
Novicio.
Kempengo Tomas ("Kempis" latineratuta), hamaika urterako fraillegeixa zan bere anai nausixagaz. / Tomás de Kempis para los once años era novicio con su hermano mayor.
frailletza
[fraidetza]
.
iz.
(
OEH).
Monacato,
vida de fraile.
Jauna, gure frailletzako relijiñua haiñ ondo jarrittakua da eze [...]. (Ibilt 469).
fraketan
[praketan]
.
adlag.
(
TE).
En bragas (infan).
"Una de las edades del niño" (TE, 376).
Gure umia atzo arte gonetan; gaurtik aurrera, fraketan. / Nuestro crío hasta ayer en faldas; a partir de hoy en bragas.
frankeza
iz.
(
EEE).
Franqueza,
nobleza.
Frankeza haundixakiñ erantzun detsa.
franko
1.
zenbtz.
(
TE).
Mucho,
abundante,
en gran medida.
"En medida liberal, liberalmente" (TE, 376).
Franko ibilli da dirua gaurko iri-proban. / El dinero ha estado abundante en la prueba de bueyes de hoy.
2.
izond.
(
TE).
Generoso,-a,
dadivoso,-a,
desprendido,-a.
Suhiña gizon frankua ei dau. / Dicen que el yerno es hombre generoso.
Ik.
emonzale.
frankolin
iz.
(
ETNO).
Alcaraván.
(
Burhinus oedicnemus).
Ik.
larroillo.
Larroillo be jasota dauka JSMek, baiña askoz be gehixago erabiltzen da frankolin izena, bai Eibarren, eta bai inguruko herrixetan.
frantses
(franses, prantses).
iz. / izond.
(
TE).
Francés,
galo.
Damaskiñoko bihar-lekuetan batzen ziran zaburrak, frantses batek erosten zittuan urria ataratzeko. / Las barreduras de los obradores del damasquinado las compraba un francés para extraer el oro. /
Fransesak eta alemanak, bakiak ein dittue. / Franceses y alemanes han hecho las paces. /
Baserrittarra izan arren, prantses batek lako bibotiak zittuan. / Aunque era aldeano, tenía bigotes como un galo. /
Española ez zan hizkuntza guztiak, haiendako prantsesak ziran. (Zirik 63n).
/
Arpegi ezauneko bat ikusi eben prantses antzerako bikin berbetan. (Zirik 10).
frantses-euskaldun.
iz. / izond.
(
TE).
Vasco-francés,
vasco,-a de iparralde.
Zuberoako frantses-euskalduna.
frantxulet
iz.
(
TE).
Flauta,
flautín,
pito,
chiflo.
"Especie de pito o flauta (Flageolet)" (TE, 376).
Frantxuletakin joten zittuan soiñu edergarrixak.
Ik.
txilibittu.
Frantzia
l. iz.
(
TE).
Francia.
Frantzia aldera urten genduan nora ezjakiñian. / Salimos hacia Francia, sin saber adónde.
frantziskotar
iz. / izond.
(
OEH).
Franciscano,-a.
Ta han euan frantzizkotar praillien abittuakin kaja baltz baten barruan. (Zirik 12).