Eibarko euskara hiztegia
eta
1.
(ta, tta, txa, da, dda).
junt.
(
TE).
Y (conjunción copulativa).
Kopulatibua da.
Hau eta hori, dira bi. / Esto y eso, hacen dos. /
Juan nintzan da itxian biharra izan neban. /
Juan da etorri. /
Jan da erana. /
Jan da lo. /
Hil da kitto. /
Esan da ein. (Zirik 36).
/
Nere andria ta bixok lotsatu be ein giñuan zueri begira. (Zirik 79)
Ik.
enda.
2.
(da, ta, tta, dda).
junt.
(
TE).
Puesto que,
ya que,
a causa de,
porque,
¿por qué?.
Mendeko perpaus kausaletan erabiltzen da: "conj. causativa que se pospone al complemento" (TE, 668).
Kontu haundixa eukizu ibiltzerakuan, gau illuna dago eta. / Ten mucho cuidado al andar, pues la noche está oscura. /
Asmau dabe kunbua garbitzia, urtian behin gitxienez garbittu ein bihar dala eta. / Se les ha ocurrido limpiar el depósito de agua, porque hay que limpiarlo una vez al año por lo menos. /
Ez dakigu zer dala-ta berbatu ziran lagun bi. (Zirik 67s).
/
Bazan Eibar aldian zer esana, kantariak zirala ta ez zirala. (Zirik 85).
Enklitiko moduan erabiltzen da.
3.
junt.
(
OEH).
Y mira que,
y mira por donde,
y mira para qué.
Ta, dana zertarako ta galtzatorratzak eta tronpa-puntak egiteko. (Zirik 105).
eta abar.
(eta abarra).
esap.
(
TE).
Etcétera,
y lo demás.
"Loc. con que se alude a lo que se omite en gracia a la brevedad" (TE, 356), "Se usa adverbialmente, en sentido de redundancia continuativa, como el etcétera del latín" (TE, 668).
Bazkari-legia zan: saldia, hegaztixa, legatza, perretxikuak eta abar. / La comida era: ave, merluza, setas, etc. /
Orrua eta abarra badarabil behintzat bedorrek. / Él a lo menos ya trae ruido y gritería. /
Bazan negarra eta abarra egun haretan. / Llanto y lamentaciones no faltaron aquel día. /
Drogia ta abarra bazan gaur plazan. / ¡Vaya jaleo y pico hoy en la plaza! /
Iñon kontura jana, erana, jantzixa ta abarra. / Por cuenta ajena el comer, el beber, el vestir, etc.
Ik.
eta gaiñerakuak.
Artikulua dabela be sarri erabiltzen da: eta abarra, t'abarra, baiña holakuetan TEk diñuanez "Se usa en sentido de agravante redundancia" (TE, 103).
eta bi.
esap.
(
TE).
Y más.
"Loc. que se usa con nombres, para exagerar su significado" (TE, 356).
Zuk diñozun gizona da, ez gaiztua, gaiztua eta bi.
eta ez.
junt.
(
TE).
Tampoco,
ni.
Koordinautako perpaus kopulatibuetako egitturia da.
Ez diruakin eta ez bildurragaz okertuko dozu haren borondatia. / Ni con dinero ni con terror torcerás su voluntad.
eta kitto.
[eta kito]
(eta kitxo).
esap.
(
TE).
Se acabó,
y punto,
punto final,
no se hable más.
Jo eban malluagaz eta kitto; gehixago ikararik (be ez) harek. / Le dió con el mazo y se acabó; no se movió más. /
Botako dot nere burua ibaira ta kitto. (Zirik 120).