esan | Eibarko euskara

1. esan

1. esate . du ad. (TE). Decir, contar, revelar. Aurretik esan netsan zer etorriko jakon. / Previamente le dije lo que le iba a venir. / Gauza bat da esatia eta beste bat eittia. / Una cosa es decir y otra hacer. Ze testuingurutan erabiltzen dan, esangura asko hartu leikez: pronunciar, avisar, llamar, eta abar.

2. esate . du ad. Dar el nombre de, decir, llamar. Deittu, izena emon. Lagunak "Bizkai" esaten detse. / Los amigos le llaman "Bizkai".

3. esate . da ad. Dar el nombre de, decir, llamar. Deittu, izena emon. Eibarren zulatzeko erreminttiari barautsa esaten jako eta ez *brokia. / En Eibar, a la herramienta de taladrar se le llama "barautsa" y no "*brokia".

da esatia. esap. (OEH). Es decir. Ausartu dalako zure emaztian garbittasuna --hau da esatia, zuria eta zure umiena-- loittu guran ibiltzera. (Ibilt 479).

esan erain. [esan eragin] . dio ad. (OEH). Hacer decir. Leziñua ez ekixanian bigarrenez esan eraitzen zetsenekuakin. ( Zirik 86).

esan eta egin. esap. (OEH). Dicho y hecho. Esan da ein gaiñera! (Zirik 120).

esan gura izan. du ad. (TE). Significar, querer decir. "Apostolos", esate baterako, da berba bat esan gura dabena: "aindutakua" (Barri Ona munduan zabaltzera, aitzen da). / "Apostolos", por ejemplo, es una palabra que significa "enviado" (a propagar la Buena Nueva, se entiende). / Erregiñak jakin nahi erantzun horrek garbi zer esan gura eban. (Ibilt 458).

ez detsut/dot esango. esap. (AN). No lo diré, no lo sé. -Horrek gizonorrek ferreterixia jakak Elgoibarren, ez? -Ez deuat esango. Solaskidian jakinahixa asetu ezin danian; ezezko esaldixetan erabiltzen da: ez detsut..., ez deuat..., ez dot esango.

2. esan

1. iz. (TE). Mandato, orden, recado. Ez zara zu behintzat esana eittekua.

2. iz. (TE). Dicho. Kortazon esana: "haritxa zutiñik eta andria etzinda, munduan ukat eraingo detsenik".

esan gaiztoko. izlag. (EEE). Desobediente. Esan txarrekua, esanekua ez dana, esana egitten ez dabena. Seme zaharrena beti izan da esan gaiztokua. Anton. esan oneko.

esan oneko. izlag. Obediente, dócil. Esana egitten dabena. Ik. esana-egitteko, esaneko. Anton. esan gaiztoko.

esana egin. du ad. Obedecer, acatar. Agindutakua egin. Ik. obeidu.

esana-egitteko. izlag. (TE). Obediente, cumplidor,-a. Esanekua, obeitzen dabena. Esana-eittekua zuen morroia. / Dócil vuestro criado. Ik. esan oneko.

zer esanik (be) ez. [zer esanik (ere) ez] . esap. (OEH). Ni qué decir tiene. Bixente be han izan zan. Zer esanik pe ez; nora doian jente, hara doia Bixente. (Zirik 84)