bizi | Eibarko euskara

bizi

1. iz. (TE). Vida. Lurrian, uretan eta haixetan, dana da bizixa; suak bakarrik ez detsa lekurik emoten, infarnuan izan ezik. / En la tierra, en el agua y en el aire, todo es vida; sólo el fuego no le da lugar, excepción hecha del infierno. / Bizixagaz ordaindu biharko dozu zeure irutxurra. (Ibilt 480). Ik. berebiziko onduen.

2. [minbizi, bizien] . iz. (TE). Cáncer. Gaitz bildurgarrixa bizixa, ez dalako ezagutzen zerek sortzen daben eta zeregaz osatu laikian. / El cáncer, enfermedad espantosa, porque no se sabe su causa ni con qué se pueda remediar. Ik. bizixan. Bizixana gehixago erabiltzen da; gaur egunian, minbizia be entzuten da eta gehixago kantzerra.

3. izond. (TE). Ágil, vivo,-a, dinámico,-a, rápido,-a. Pelotari bizixa, besterik ez lakua. / Pelotari ágil, como ningún otro. / Bixiza tratuan, eta beti bere alderakua. / Vivo en los negocios, y siempre a su favor. Ik. azkar, bizkor.

bizi nahi izan. esap. (TE). Querer vivir, sobrevivir, subsistir. "Lan edo zeregin gogorretan jarduteagatik ordain urria daukanari esaten zaio" (EEE). / "Se dice de las labranzas pobres o de los rudos y humildes trabajos que se pagan mal y denotan el esfuerzo de vivir" (TE, 269). Horixe bai dala bizi nahi! / ¡Eso sí que es querer vivir! / Hala aurkittu zan, alde batera hill guran ez beitzeko bere pauso lotsagarrixa; eta bestera bizi nahixan, Zaldunagan mendakatze gogorra ahaldutzeko. (Ibilt 478). Ik. bizigura, bizinahi.

bizi txar. iz. (TE). Mala vida, vida miserable. Basarrittarra, tirri, tarra, zapuan zuluan bizi txarra. TEk diño euren sasoian mutikotan kantatzen ebela.