Eibarko euskara hiztegia
1. bete
1.
betetze
.
du
ad.
(
TE).
Llenar(se),
colmar.
Pitxar haundixa beteizu sardauagaz, egarri da ba hamen jendia. / Llena de sidra la jarra grande, que aquí la gente está sedienta. /
Artoz betetako zorro bat. (Ibilt 461).
2.
betetze
.
du
ad.
(
OEH).
Llevar a cabo,
ejecutar,
cumplir(se).
Jaungoikuari eskerrak, eziñ izan eben bete euren asmo gaiztua. (Ibilt 456).
3.
betetze
.
du
ad.
(
TE).
Dejar embarazada,
embarazar(se),
poner(se) en cinta.
Haurdun laga.
Esaten daben letz, Fraiskok andrageixa bete ei dau. / Según cuentan, Francisco ha puesto encinta a la prometida. /
Konturatu zan hiru edo lau herrittan berdintsu esan zetsela, Lekamendiko Patxik neska gazteren bat bete ebala.
2. bete
1.
adlag.
(
TE).
Lleno a tope,
totalmente lleno,-a.
Neri ontzixa bete; horri, erdixa. / A mí, la medida llena; a ése, la mitad. /
Neurrixa, bete-bete emon desta. / Me ha dado la medida bien llena.
Esaterakuan indartzeko: bete-bete; eta holan TEk diñuanez, "Buena, llena y apretada (la medida), que dicen los notarios" (TE, 252) aitzen emoten da.
2.
zenbtz.
(
TE).
Un,-a (completo,
entero).
Ordubete, astebete, hillabete, urtebete. /
Ordu betian errekan ibili ondoren, gauza gutxi harrapau eban. (Zirik 35).
Izatez, bat-en errealizaziño bat da, eta zeozer osua danian erabiltzen da. TEk diño denporazko berbetan erabiltzen dala -"se sufija con los nombres que denotan espacio de tiempo" (TE, 252)-, baiña edozein neurrikin erabili leike: metro bete, baso bete eta abar.
3.
izond.
(
TE).
Lleno,-a.
Etxe aurreko intxaur-arbolia betia dago. / El nogal de frente la casa está lleno (de fruto). /
Tabernia bete jente ta kriarak gelditu barik abasto
emon eziñik. (Zirik 70).
bete-bete egin.
esap.
(
TE).
Llenar(se) hasta los topes,
hartarse,
saciar(se).
Aspaldiko partez, bete-bete ein naiz. / Al contrario de hace tiempo, hoy me he llenado (hartado). /
Gozua eritzi zetsan botikarixuak eta eiñ eban ekiñaldi on bat, bete-bete eiñ zan arte. (Ibilt 473).
1.
[bete-betean]
.
adlag.
De lleno,
plenamente,
totalmente.
Osorik, erabat
Zuk diñozuna bete-betian sinisten dot. / Creo firmemente lo que dices.
2.
adlag.
(
TE).
Por un pelo,
justamente.
Justu-justuan.
Bete-betian librau naiz oker haundi batetik. / Por un pelo me he librado de un grave contratiempo. /
Bete-betian heldutzen zan bihar nebanera aldian neroian dirua. / Justamente me alcanzaba a lo que quería, el dinero que llevaba conmigo.
bete-betian.
[bete-betean]
.
adlag.
De lleno,
plenamente,
totalmente.
Osorik, erabat
Zuk diñozuna bete-betian sinisten dot. / Creo firmemente lo que dices.
bete-betian.
adlag.
(
TE).
Por un pelo,
justamente.
Justu-justuan.
Bete-betian librau naiz oker haundi batetik. / Por un pelo me he librado de un grave contratiempo. /
Bete-betian heldutzen zan bihar nebanera aldian neroian dirua. / Justamente me alcanzaba a lo que quería, el dinero que llevaba conmigo.