bedar | Eibarko euskara

1. bedar

1. [belar] (belar). iz. (TE). Hierba, pasto del ganado. Izango da denbora bat, horrek herri haundixetako kale ikusgarrixetan bedarra haziko dana, sube eta muskarren ezkutaleku izan deiñ. / Vendrá un tiempo en que en las elegantes calles de las grandes ciudades crecerá hierba, para que sea escondrijo de alimañas. / Ganauandako bedar ebaten da soluan. / Está en la heredad cortando yerba para el ganado. / Nola esaten ete zan lehenago: "bedarra" ala "belarra"? / "Gaztetxuak giñala, granuja gaiztuak gu, honako hau kantatzen genduan basarrittarren bati adarra jo nahixan: Basarrittarra, tirri-tarra, jan bedarra ta bota puzkarra" (IL, 72).

2. [belar] . iz. (NA). Heno, hierba seca. Bedar ondua, bedar sikua. Sapaixa da bedarra gordetzen dana. Ik. bedar siku, bedarrondo, bedar lihor, bedar igar.

almorrana-bedar. iz. (ETNO). Hierba para curar hemorroides.

asentzio-bedar. iz. (ETNO). Erromeruaren itxurako landara zurixka bat. Izag-ek "Flor de huerta (...) se bendecía el día de San Juan".

Jaione Isazelaia

bedar baltz. iz. (ETNO). Ranúnculo. (Ranunculus repens).

bedar basto. iz. (NA). Hierba insípida, hierba sin sustancia. Bedar bastua ganauak ez jok jaten. Ik. bedar takar.

bedar berde. iz. (ETNO). Hierba fresca. Ondu bariko bedarra, ganauak berduratan jaten dabena. Bedar-berdia gustora jaten dabe.

bedar fin. iz. (NA). Hierba rica, sabrosa. Ganauak gustora jaten daben bedarra. Hor zelaixan beti bedar fiña.. Ik. bedar gozo.

bedar gaizto. [belar gaizto] . iz. (TE). Abrojo, mala hierba. Bedar gaiztua, zailla eta gatxa soluetatik kentzen. / Muy difícil de estirpar la mala hierba de las tierras de cultivo. Ik. bedar txar.

bedar garratz. iz. (ETNO). Acedera. (Rumex acetosa). Ik. matxingarratz.

bedar gozo. iz. (NA). Hierba sabrosa, rica. Ganauak gustora jaten daben bedarra. Hor beti bedar fiña eta gozua.. Ik. bedar fin.

bedar igar. iz. (ETNO). Heno. Ik. bedar siku, bedar lihor, bedarrondo, bedar.

bedar lihor. iz. (ETNO). Heno. Ik. bedar igar, bedar siku, bedarrondo, bedar.

bedar meta. iz. (NA). Almiar de heno. Laster bedar-metia be etxera ekarri biharko dou.

bedar sail. [belar sail] . iz. (TE). Pastizal, pradera, prado. Ik. bedar zelai.

bedar siku. iz. (ETNO). Heno. Bedar-sikua batzia amaittu dogu.. Ik. bedarrondo.

bedar takar. iz. (NA). Hierba basta, dura. Ganauak gustora jaten ez daben bedarra. Bedar takarra daok han! Ik. bedar basto.

bedar txar. iz. (ETNO). Abrojo, mala hierba. Soluan bedar txarrak kentzen ziharduela. (Zirik 29). Ik. bedar gaizto.

bedar zelai. [belar zelai] . iz. (TE). Pastizal, pradera, prado. Azurtzako bedar-zelaixan giñan, satorrak lanian ikustera juanda. / Estábamos en la pradera de Azurtza, idos para ver trabajar a los topos. "Voz construída con manifiesta redundancia" (TE, 231).

bedarra ebagi. (bedarra ebai). du ad. (NA). Segar, cortar la hierba. Segiakin edo makiñiakin ebatia. Bixar bedarra ebai bihar dou goixian goixao, eta hamarretakua ekarri!

bedarra moztu. du ad. (NA). Recortar la hierba, comer las puntas de la hierba nueva. Animalixak (behi, ardi, zaldi...) jan ahala bedarra txikitzia, moztia. Aurten be etorriko dia ardixak, bedarrak mozteko.

bibedar. [bibelar] . iz. (NA). Segundo corte en una temporada, segunda cosecha de hierba en una temporada. Gurian bibedarrak daozak laster. Normalian pluralian.

bronkixo-bedar. iz. (ETNO). Árnica. (Chelidonium majus? / Arnica sp.?). Ik. ebagi-bedar, iodo-bedar.

eskonbrera-bedar. iz. (NA). Hierba alta y dura. Aurten eskombrera-bedarra dao asko!

iodo-bedar. iz. (ETNO). Celidonia. (Chelidonium majus? / Arnica sp.?). Ik. bronkixo-bedar, ebagi-bedar.

lasai-bedar. iz. (ETNO). Izena jaso dogu, baiña ezin izan dogu asmau zein bedarri dagokixon.

lekeittio-bedar. iz. (ETNO). Acederilla. (Oxalis latifolia). Txarra da, gatxa kentzen. Hazi potolo bat daka, eta hori ez bajako kentzen, eziñ izaten da kendu. Eta ortuan? Ortuan baztar guztietan agertzen da. Eta lehenago, barriz, askoz gitxiago. / Uste dot Lekeittion beste izen bat dakala, baiña Eibarren "lekeittio-bedarra". / Hau bai bada lekeittio-bedarra! Hau bedar txarra da, oso txarra da. Hori sartzen dan lekuan ezer ez da hartzen. Hori etorri ein zan itxuria handikan, hori bedarrori hunutz, landariakin edo zeozekin, ta gero hamen ugaldu ein zan etxe batzuetan, ta hori galtzia kostau jakuen... Horrek barrua, horrek behian dana alia daka horrek! Bolak azpixan dakaz honek, behian zuztarrian... Horixe da lekeittio-bedarra esaten jakona. Nik galdu neban e? Zulua eindda lurrera, barruan eukitzen dau hazixa asko, ta etara dana, ta sua ein gaiñian, erreturia. Eurak dana erre!. Ik. txomin-bedar.

menta-bedar. (menda-bedar, benda-bedar). iz. (ETNO). Hierbabuena. (Mentha silvestris). Ik. mendafin, batana.

negu-bedar. iz. (ETNO). Hierba sembrada para invierno. Soluan eraiñ egitten dan bedar klasia. Negu-bedarra dake sartuta han. / Ganauak danetik jaten dau, emoten jakon guztia. Emon ezkeriok, geratu bez. Oin pentsua gehixago, baiña lehen, ba, negu-bedarra, alpapia, artua be asko... eta bedarrondua.

txomin-bedar. iz. (ETNO). Acederilla. (Oxalis latifolia). Ik. lekeittio-bedar.

2. bedar

2. [mehar] . izond. (TE). Estrecho,-a, angosto,-a, tenue. Zabalera txikikua, estua. Onerako bidia oso bedarra; txarrerakua, zabala. / Estrecho el camino para el bien; ancho el del vicio. Ik. bedartu, estu. Anton. zabal.