aurre | Eibarko euskara

aurre iz. (TE). Frente, parte delantera. Etxe aurria, parralakin kerizatuta, egonleku ederra zan. / El frente de la casa, sombreado con un parral, era un delicioso sitio de estar. Aurretik beste izen batzuk hartzen dabenian sarri postposiziño moruan erabiltzen da.

J.L.Etxegoien

aurre-idi. (aurre-iri). iz. (NA). Pareja delantera de bueyes, yunta tirando de otra. Buztartutako idi pare baten aurretik, lotuta doian beste idi pare bat. Idixak eta behixak, lotuta, aurre-iri. Aldapan gora juan bihar danian, idixak; eta gero katiakin ero, beste behixak aurrian tiraka. Sartein beti! Ik. idi-proba. Normalian pluralian.

aurrekalde. iz. (EEE). Parte delantera, parte anterior, fachada, anverso. Gau itsua heldu baiño lehen Mañari aurrekaldian agertu zan Peru. / Hantxe aurrekaldian daukak hori taberniori / Gizon bat aurrekaldera ekartzen destanari, durua beretzat. (Zirik 67). / Bere emaztian aurrekaldian ipiñi zan, eta beste barik esan zetsan: [...]. (Ibilt 490). "Palabra muy usada en Eibar" (VO).

aurrerutz juan. da ad. (TE). Avanzar, mejorar, progresar. Denbora honetan ez da erreza igartzia mundua aurrerutz ala atzerutz doian. / En los tiempos que corren, no es cosa fácil averiguar si el mundo va hacia adelante o hacia atrás. Ik. atzeraka, aurreratu.

aurretik. adlag. (TE). Por delante (de), delante (de), antes (de), antes (que). Aurretik juan ziran, bestiak baiño lehen, gauzak euren aukerara gertatzera. / Fueron por delante, antes que los demás a preparar las cosas a su conveniencia. / Ondo be ondo jokatu eban da bera zoian aurretik. (Zirik 30). / Etorri aurretik batedon-batzuek kontau bihar izan zetsen Eibarren "gorri" asko zeuala ta kontuz ibiltzeko. (Zirik 104). / Ezkondu aurretik izan zittuan hik sekretuak. (Zirik 25). Ik. aurrez. Denporazko esanguria dauka.

aurretiko.

1. iz. (TE). Antepasado,-a. Arbasuak dira gure aurretikuak. / Los antepasados son los que nos precedieron. Ik. asaba, arbaso, aittitta-amama, antxiñako. Urri samar bada be, asaba eta arbaso baiño naturalago bai.

2. izlag. (NA). Previo,-a, preliminar, anterior, precedente. Oin laga horri, aurretikuak be badare eta. / Aurretikoa "Pernando Plaentxiatarra" izenarekin argitaratu zana, Etxaide nere adiskideak euskera osotuan egin eban. (Zirik 5). / Aurretiko agirixa. (Ibilt 454). / Emaztiari zor zetsan zorra gaittik, bere aurretiko gaizki-eiñ guztiegaittik! (Ibilt 467).

aurretiko. iz. (TE). Antepasado,-a. Arbasuak dira gure aurretikuak. / Los antepasados son los que nos precedieron. Ik. asaba, arbaso, aittitta-amama, antxiñako. Urri samar bada be, asaba eta arbaso baiño naturalago bai.

aurretiko. izlag. (NA). Previo,-a, preliminar, anterior, precedente. Oin laga horri, aurretikuak be badare eta. / Aurretikoa "Pernando Plaentxiatarra" izenarekin argitaratu zana, Etxaide nere adiskideak euskera osotuan egin eban. (Zirik 5). / Aurretiko agirixa. (Ibilt 454). / Emaztiari zor zetsan zorra gaittik, bere aurretiko gaizki-eiñ guztiegaittik! (Ibilt 467).

aurretxuan. adlag. (AS). Hace poco tiempo, hace poquito. Aurrian-en txikigarrixa. Erregen aurretxuan zan. (Zirik 89). / Algo antes del día de Reyes.

aurrez. [aurrez] (aurraz). adlag. (TE). De antemano, anticipadamente, previamente. Aurrez aitzen emon zetsan zer etorren. / Previamente le enteró de lo que venía. / Aurrez ordaindu bihar izan zan preziua. / Hubo que pagar por anticipado el precio. / Ha be aurraz alkarraituta euan. (Zirik 33). / Baiña horretarako agiri osua bihar dot aurraz. (Ibilt 481). / Tratu honen gora-behera guztiak neri aurraz kontu emotekotan, beste danen ixillean. (Ibilt 457). / Eta jakin eraiñ zetsazen aurrez bere eta uezaben ohittura eta izakerak. (Ibilt 474). Ik. aurretik, aldez aurretik. Denporazko esanguria dauka.

aurria hartu. [aurre(a) hartu] . dio ad. (TE). Tomar la delantera, adelantarse. Txikiñak aurria hartu detsa nausixari. / El menor le ha tomado la delantera al mayor.

aurrian. [aurrean] . adlag. (TE). Por delante, delante (de), ante, en frente. Makilla bategaz, aurrian atara zittuan lotsagabe hárek. / Con un palo, los sacó por delante a aquellos sinvergüenzas. / Gure semian modukorik! Atzo be han juan zuan, sentellak darixola! karrerista guztiak aurrian dittuala. (Ezten 64-65). / Plaentxiatarrak harro-harro azaltzen dira mundu aurrian. (Zirik 119). / Makilliakin aurrian hartuta atara eban kalera elgoibartar gizajua. (Zirik 91). / Jilaneko aurrian auto bat euan geldituta. (Zirik 126). / Mateo be ezkondu aurrian ez zan peskarako zalia. (Zirik 107). / Kondesiak, senarra izan ez bazan aurrian, ostikoka atarako eban frailliori. (Ibilt 469). / Neretzat lotsa larregi izango litzakianetik, testigu aurrian eiñ biharra ezkutuan eiñ biharreko jardun hori. (Ibilt 455). / Jantzi zetsan amantala aurrian eta buruan estalki zaharrori. (Ibilt 474). Moduzko esanguria dauka.