Eibarko euskara hiztegia
alde
1.
[ala ere]
.
iz.
(
TE).
Lado,
parte,
zona.
Eibarko alde honetan bizi naiz juan daneko urte askuan. / Hace muchos años que vivo en este lado de Eibar.
Ik.
alderdi.
2.
(aldia).
iz.
(
TE).
Lado,
cara.
Aldia bata zurixa, bestia baltza. / Un lado, blanco; el otro, negro.
Mugagabian aldia be erabiltzen da Eibarren (gitxittan bada be), aldia bat-en ikusi leikenez.
3.
iz.
(
TE).
Desigualdad,
altibajo.
Desbardintasuna, gorabeheria, aldia.
Gona-barren horrek aldiak daukaz ondo emoten ez dabenak. / Ese volante de falda tiene desigualdades que no dan bien.
Pluralian erabiltzen da: aldiak.
4.
iz.
(
TE).
Diferencia,
distancia.
Anai batetik bestera dagon aldia, esan be ezindakua. / La diferencia que va de un hermano a otro, no se puede decir. /
Eibartik Elgetara dan aldia beste inguru.
/ Poco más o menos, la distancia que hay de Eibar a Elgeta.
Ik.
tarte.
5.
postp.
(
TE).
A favor de.
Euskal Herrixan alde jardun eban beti. / Siempre se movió a favor del País Vasco.
6.
interj.
¡fuera! ¡largo de aquí!.
Agintzeko erabiltzen dan berbia.
Ik.
ospa.
7.
postp.
(
OEH).
Para.
Aditz-izenan ondoren jarritta, zeozen truke edo zeozetarako: barre egitte alde.
Bat ez beste guztiak alkarraitzeko bide bat ein eban, beste horren lepotik barre eitte alde. (Zirik 33).
alde batera.
adlag.
(
TE).
Excepto,
salvo,
de no ser.
Aparte lagata, izan ezik.
Alde batera bizixa, ostian dana galdu eben. / Aparte la vida, lo perdieron todo.
Ik.
izan ezik,
aparte.
alde egin.
du
ad.
(
TE).
Marchar(se),
ir(se),
alejar(se),
escapar(se),
huir.
Laguntzatik alde ein dau, zergaittik barik. / Se ha alejado de los amigos sin motivo. /
Aspaldixan alde einda dabil guregandik. / Hace tiempo que anda alejado de nosotros.
Ik.
aldendu,
apartau.
1.
postp.
(
JME).
A cuenta de,
a cambio de.
Aditz-izenan ondoren jarritta, zerbaitten truke: -t(z)e aldera.
Denporia pasatze aldera juaten da kartetan jokatzera. /
Mantentze aldera egon zan kriau Amatiñon.
Oso erabillera arruntak dira: berotze aldera, ikaste aldera, ibiltze aldera...
2.
postp.
(
TE).
Infinitivo + por + infinitivo,
sin objetivo,
sin interés.
Aditz-izenan ondoren jarritta, egiñ egiñ bihar dalako, interes haundi barik.
Eiñ eitte aldera jardun eban egun guztian, ezer zuzen atara barik. / Todo el día estuvo haciendo por hacer, sin hacer nada derecho.
Aurretik aditz izena hartzen dau, mugagabia, eta postposiziñuak adlatibo kasu markia: -te/-tze ... aldera. Esanguran ñabardurak hartu leikez.
Eiñ eitte aldera: "Hacer por hacer"; "loc. verbal para denotar las cosas que se hacen sin fe y entusiasmo" (TE, 308).
aldera.
postp.
(
JME).
A cuenta de,
a cambio de.
Aditz-izenan ondoren jarritta, zerbaitten truke: -t(z)e aldera.
Denporia pasatze aldera juaten da kartetan jokatzera. /
Mantentze aldera egon zan kriau Amatiñon.
Oso erabillera arruntak dira: berotze aldera, ikaste aldera, ibiltze aldera...
aldera.
postp.
(
TE).
Infinitivo + por + infinitivo,
sin objetivo,
sin interés.
Aditz-izenan ondoren jarritta, egiñ egiñ bihar dalako, interes haundi barik.
Eiñ eitte aldera jardun eban egun guztian, ezer zuzen atara barik. / Todo el día estuvo haciendo por hacer, sin hacer nada derecho.
Aurretik aditz izena hartzen dau, mugagabia, eta postposiziñuak adlatibo kasu markia: -te/-tze ... aldera. Esanguran ñabardurak hartu leikez.
Eiñ eitte aldera: "Hacer por hacer"; "loc. verbal para denotar las cosas que se hacen sin fe y entusiasmo" (TE, 308).
aldez seguru.
izond.
(
JSM).
Premeditado,-a,
prevenido,-a.
"Recogido en el Barrio de Aguinaga, de Eibar" (in TE, 762).
1.
[aldean]
.
postp.
(
TE).
Con respecto a,
en relación a,
respecto a.
"Modo adv. para oficios comparativos" (TE, 126).
Nere aldian gaztia zara zu, ederrori. / Hermosa, tú en relación a mí eres joven. /
Zure aldian haundixa naiz ni. / Soy grande con respecto a ti.
2.
[aldean]
.
adlag.
(
TE).
Consigo,
encima.
Ez dot ekarri dirurik aldian. / No he traído ningún dinero conmigo.
Ik.
gaiñian,
soiñian.
aldian.
[aldean]
.
postp.
(
TE).
Con respecto a,
en relación a,
respecto a.
"Modo adv. para oficios comparativos" (TE, 126).
Nere aldian gaztia zara zu, ederrori. / Hermosa, tú en relación a mí eres joven. /
Zure aldian haundixa naiz ni. / Soy grande con respecto a ti.
aldian.
[aldean]
.
adlag.
(
TE).
Consigo,
encima.
Ez dot ekarri dirurik aldian. / No he traído ningún dinero conmigo.
Ik.
gaiñian,
soiñian.
aldian erabili / eruan / hartu / izan.
esap.
(
TE).
Llevar/tener/portar consigo.
Zeozer norberakin, soiñian eruan edo euki. Gauza batek beste bat dakarrela esateko be erabiltzen da (EEE, 18).
Aldian hartizu diru apur bat, sortu laikezen gauzetarako. / Toma algún dinero contigo, para los imprevistos que podamos tener. /
Aldian darabit beti liburu bat. / Siempre llevo conmigo un libro. /
Beti daroia aldian zerbait jateko. / Siempre lleva consigo algo que comer. /
Aspaldi dala bihar barik ebillen; eta biharrik ezak aldian izaten dau dirurik eza be.