Logo Eibarko Udala
alde
1. [ala ere] . iz. (TE). Lado, parte, zona. Eibarko alde honetan bizi naiz juan daneko urte askuan. / Hace muchos años que vivo en este lado de Eibar. Ik. alderdi.
2. (aldia). iz. (TE). Lado, cara. Aldia bata zurixa, bestia baltza. / Un lado, blanco; el otro, negro.  Mugagabian aldia be erabiltzen da Eibarren (gitxittan bada be), aldia bat-en ikusi leikenez.
3. iz. (TE). Desigualdad, altibajo.   Desbardintasuna, gorabeheria, aldia. Gona-barren horrek aldiak daukaz ondo emoten ez dabenak. / Ese volante de falda tiene desigualdades que no dan bien.  Pluralian erabiltzen da: aldiak.
4. iz. (TE). Diferencia, distancia. Anai batetik bestera dagon aldia, esan be ezindakua. / La diferencia que va de un hermano a otro, no se puede decir. / Eibartik Elgetara dan aldia beste inguru. / Poco más o menos, la distancia que hay de Eibar a Elgeta. Ik. tarte.
5. postp. (TE). A favor de. Euskal Herrixan alde jardun eban beti. / Siempre se movió a favor del País Vasco.
6. interj. ¡fuera! ¡largo de aquí!.   Agintzeko erabiltzen dan berbia. Ik. ospa.
7. postp. (OEH). Para.   Aditz-izenan ondoren jarritta, zeozen truke edo zeozetarako: barre egitte alde. Bat ez beste guztiak alkarraitzeko bide bat ein eban, beste horren lepotik barre eitte alde. (Zirik 33).
alde batera. adlag. (TE). Excepto, salvo, de no ser.   Aparte lagata, izan ezik. Alde batera bizixa, ostian dana galdu eben. / Aparte la vida, lo perdieron todo. Ik. izan ezik, aparte.
alde egin. du ad. (TE). Marchar(se), ir(se), alejar(se), escapar(se), huir. Laguntzatik alde ein dau, zergaittik barik. / Se ha alejado de los amigos sin motivo. / Aspaldixan alde einda dabil guregandik. / Hace tiempo que anda alejado de nosotros. Ik. aldendu, apartau.
1. postp. (JME). A cuenta de, a cambio de.   Aditz-izenan ondoren jarritta, zerbaitten truke: -t(z)e aldera. Denporia pasatze aldera juaten da kartetan jokatzera. / Mantentze aldera egon zan kriau Amatiñon.  Oso erabillera arruntak dira: berotze aldera, ikaste aldera, ibiltze aldera...
2. postp. (TE). Infinitivo + por + infinitivo, sin objetivo, sin interés.   Aditz-izenan ondoren jarritta, egiñ egiñ bihar dalako, interes haundi barik. Eiñ eitte aldera jardun eban egun guztian, ezer zuzen atara barik. / Todo el día estuvo haciendo por hacer, sin hacer nada derecho.  Aurretik aditz izena hartzen dau, mugagabia, eta postposiziñuak adlatibo kasu markia: -te/-tze ... aldera. Esanguran ñabardurak hartu leikez. Eiñ eitte aldera: "Hacer por hacer"; "loc. verbal para denotar las cosas que se hacen sin fe y entusiasmo" (TE, 308).
aldera. postp. (JME). A cuenta de, a cambio de.   Aditz-izenan ondoren jarritta, zerbaitten truke: -t(z)e aldera. Denporia pasatze aldera juaten da kartetan jokatzera. / Mantentze aldera egon zan kriau Amatiñon.  Oso erabillera arruntak dira: berotze aldera, ikaste aldera, ibiltze aldera...
aldera. postp. (TE). Infinitivo + por + infinitivo, sin objetivo, sin interés.   Aditz-izenan ondoren jarritta, egiñ egiñ bihar dalako, interes haundi barik. Eiñ eitte aldera jardun eban egun guztian, ezer zuzen atara barik. / Todo el día estuvo haciendo por hacer, sin hacer nada derecho.  Aurretik aditz izena hartzen dau, mugagabia, eta postposiziñuak adlatibo kasu markia: -te/-tze ... aldera. Esanguran ñabardurak hartu leikez. Eiñ eitte aldera: "Hacer por hacer"; "loc. verbal para denotar las cosas que se hacen sin fe y entusiasmo" (TE, 308).
aldez aurretik. adlag. (JSM). Previamente, de antemano. Ik. aurrez.
aldez seguru. izond. (JSM). Premeditado,-a, prevenido,-a.  "Recogido en el Barrio de Aguinaga, de Eibar" (in TE, 762).
1. [aldean] . postp. (TE). Con respecto a, en relación a, respecto a.   "Modo adv. para oficios comparativos" (TE, 126). Nere aldian gaztia zara zu, ederrori. / Hermosa, tú en relación a mí eres joven. / Zure aldian haundixa naiz ni. / Soy grande con respecto a ti.
2. [aldean] . adlag. (TE). Consigo, encima. Ez dot ekarri dirurik aldian. / No he traído ningún dinero conmigo. Ik. gaiñian, soiñian.
aldian. [aldean] . postp. (TE). Con respecto a, en relación a, respecto a.   "Modo adv. para oficios comparativos" (TE, 126). Nere aldian gaztia zara zu, ederrori. / Hermosa, tú en relación a mí eres joven. / Zure aldian haundixa naiz ni. / Soy grande con respecto a ti.
aldian. [aldean] . adlag. (TE). Consigo, encima. Ez dot ekarri dirurik aldian. / No he traído ningún dinero conmigo. Ik. gaiñian, soiñian.
aldian erabili / eruan / hartu / izan. esap. (TE). Llevar/tener/portar consigo.   Zeozer norberakin, soiñian eruan edo euki. Gauza batek beste bat dakarrela esateko be erabiltzen da (EEE, 18). Aldian hartizu diru apur bat, sortu laikezen gauzetarako. / Toma algún dinero contigo, para los imprevistos que podamos tener. / Aldian darabit beti liburu bat. / Siempre llevo conmigo un libro. / Beti daroia aldian zerbait jateko. / Siempre lleva consigo algo que comer. / Aspaldi dala bihar barik ebillen; eta biharrik ezak aldian izaten dau dirurik eza be.