Logo Eibarko Udala

T LETRA

taupada (taupara). iz. (IL). Latido, palpitación. Ameseta txar harek esnatu ninduanian, bihotza taupada batian neukan. / Erdi Aroko lan mistikuak, munduko literaturan, historiaren taupadak diran epikuak alde batera lagata. (Ibilt 453).
tautik be ez (tautik bez). zenbtz. (TE). Nada, ni pizca, absolutamente nada.   "Nada en absoluto" (TE, 672). Tautik be ez ekixan hainbeste urtian Salamanca aldetik izanda. / No sabía ni gota con haber estado tantos años por Salamanca. / Ogi billa juan nintzan auzora, baiña tautik be ez eukan iñok. / Fui a por pan a donde los vecinos, pero nadie tenía ni pizca. / Baiña, plaentxiatarrak konturatu ziran euskeraz tautik be ez ekixela. (Zirik 40). Ik. tutik be ez.  Jakiñ erakuekin erabiltzen da gehixenetan.
1. te
1. metaling. (TE). Nombre de la letra 't' del alfabeto vasco. 'Teia' oker ipiñi dozu. / Has puesto mal la 't'.  Artikulua hartzerakuan teia egitten da, eta holan esaten da: "Con acento prosódico en la e" (TE, 672),
2. te
2. iz. (TE). Té.   "Té, infusión de esa planta" (TE, 674). Kafia baiño nahixago dot teia. / Al café prefiero el té.  Artikulua hartzerakuan teia egitten da.
tegi iz. (TE). Celda, cuarto, habitáculo, sitio. Karzelako zeregin bat, goizian goizago norberan tegi estua eskobau. / Una de las obligaciones de la cárcel es barrer a primera hora su propia celda.
teilla [teila] . iz. (TE). Teja. Erromatarrengandiko teillia ezagutu dogu gure aldietan. / En nuestros términos hemos conocido la teja romana.
teilla-bedar. [teila-belar] . (AN). Jusbarba, brusco. (Sempervivum tectorum). Ostiango pekatuak igartuko litzaz, teilla-bedarra leztxe udako agorragaz! (Ibilt.361).
teilla-perretxiko. [teila-perretxiko] . iz. (ETNO). Rúsula comestible. (Russula vesca).
teillagin [teilagin] . iz. (TE). Fabricante de tejas, tejero. Eitzako teillagiñak laga ein bihar izan eben zeregiñ hori. / Los tejeros de Eizaga tuvieron que dejar esa labor.
teillagintza [teilagintza] . iz. (TE). Fabricación de tejas, manufactura de tejas, tejar, tejería. Sasoi baten teillagintziak ondo emoten ei eban. / Dice que en un tiempo rendía bien la fabricación de tejas.
teillape iz. (ETNO). Techado, alero.   Izatez teillatupia, teillatu azpixa; baiña baitta teillatuan hegalpia, horma kontra euririk sartzen ez dan lekua. Ik. bolau.
teillarte iz. (AN). Rendija/resquicio entre rejas, teja de canal. Teillarteko hondarra. (Ibilt 231).
1. teillatu
Ibon Serrano
1. [teilatu] . iz. (TE). Tejado. Teillatu horrek aukeran aldats gitxi dauka. / Ese tejado normalmente tiene poca inclinación. / Katarra tellatutik bezela agertzen zan, oso jausixa. (Ibilt 466).
teillatu-afari. iz. (ETNO). Cena que se ofrece al acabar el tejado.   Teillatua amaitzian bihargiñak egitten daben afarixa. Auzolanian! Kobrau ezebez! Atzenian, teillatua amaitzen zanian, afari bat! Afari ona: ardaua, ta kafia, ta kopia, ta...piskat gustatzen jakona txispau, ta etxera! Teillatua emondakuan, goixian, ultze bikin erramua josi, ta harek eskatzen dau afarixa! Usadixo bat! Goixian josi ta gabian afarixa! Hor Bizkai aldian "montxorra" esaten jetsek; hor Agiña aldian be bai. Behin Ixua pasau ezkero "montxorra". Guk teillatu-afarixa; nik hamen hala ezautu juat beti. Ik. montxor, etxajan.
teillatu-gaillur. iz. (TE). Cresta del tejado, cima del tejado.   Teillatuan ur bixak bat egitten daben ertza. Teillatu-gaillurrian ipiñi dabe adarra, eta gaur afarixa dabe bihargiñak. / Ya han puesto el ramo en la cresta del tejado y hoy lo celebran con una cena los obreros. Ik. gaillur.
teillatua emon. esap. (TE). Rematar o terminar un edificio poniéndole el tejado, techar.   "Se dice de terminar la fábrica de un edificio" (TE, 672). Hiru hillabetian, teillatua emon detse etxe barrixari. / En tres meses han puesto el tejado a la nueva casa.
2. teillatu
2. teillatze . da ad. (ETNO). Curvarse, doblarse, torcerse.   Egurrak okertu eta teilla formia hartzia, umedadiagaittik. Ohola, ondo zainduta ez badaok, igartzen danian teillatu egitten dok.
teillatupe iz. (OEH). Parte de la casa que queda directamente bajo el tejado. Teillatupeko ganbara zaharrian. (Zirik 96).
teillerixa [teileria] . iz. (TE). Tejar, tejería.   Teillak eta ladrilluak egitten diran lekua (ETNO). Lehenago, leku askotan genduzen teillerixak. / Antes en muchos lugares teníamos tejerías. / Txontan bertan jeuan Teillerixa basarrixa, Buztinzuri baiño aurreratxuago. / Teillerixak leku askotan egoten zittuan, oingo aldian! Txikixak baiña asko, basarrixetan be... San Pedro balleko Urkiola badakik zein dan? Teillak eitten jittuen, neguan beste biharrik ez, egualdi txarra igual hilletan, ta auzoko batzuek juntau ta teilla pilla eitten juen. Buztin zuri bat izaten dok, ta harekin eitten jittuen teillak. Ta hori buztiña egoten dok, ba, leku batzuetan bakarrik. Ta Urkiolan lurpetik etaratzen juen zulua einda. Edozein buztingorrik su txikixan erreta ez jok balixo! Buztinzurixa bihar!. Ik. buztiñola.
tejero iz. (TE). Tejedor,-a. Ik. ehungille, ehungin, ehunle.
Tejerua (Tejerutxua). gatxiz. (TE). Tejero (apodo), tejerua (apodo). Eibarren ziran Ehulianekuak eta baitta Tejeruanekuak. / Tejerutxua, gure denboran herri-zaintzallia.
tekniko (teniko). iz. / izond. (OEH). Teknico,-a. Oin azaltzen diran makiña barrixak lotzeko bertara jarritxa dagon tenikua bihar. / Tekniko aleman bat ebillen Plaentxiako kañoi-fabrikan. (Zirik 38).
tela
1. iz. (TE). Tela, tejido. Bergarako telia, zailla eta iraunkorra. / Las telas de Vergara son fuertes y duraderas.
2. iz. (TE). Nata. Munikolako esniari eitten jakon telia... / La nata que se le hace a la leche de Munikola...
telebisiño iz. (OEH). Televisión. Oindiok telebisiñua zer dan eztakik (ez dakik)? (Zirik 22).
telefono iz. (OEH). Teléfono. Harrittuta laga eban telefonua. (Zirik 81).
1. tema
1. iz. (TE). Tema, disputa, discusión, obstinación. Temia atara eben, zeiñ ete zan haundiña. / Disputaban acerca de quién sería el mayor. / Baña andra! --auzokuan temia--. Ikusi badot esku bata neskamian bularretan ebala. (Ibilt 471).
2. iz. (OEH). Tema, argumento, cuestión. Aurreran aittatzen bazetsan tema hori. (Ibilt 484). Ik. kustiño, autu, gorabehera, auzi.
2. iz. (ETNO). Vicio.   Egurrak ebagi eta okertzeko dauken jokeria. Ik. bizio.
3. iz. (ETNO). Voz usada en el juego a pillar.   Jokuetako berbia da, harrapatzen esatekua.
tematu tematze ( tematutze) . da ad. (TE). Obstinar(se), empeñar(se), empecinar(se).   Iritzixeri edo erabagixeri gogor eutsi. Tematu jatan bera ni baiño gaztiagua dala. / Me porfió que él era más joven que yo. / Ziur egon barik tematutzia ez dago ondo. / Porfiar sin estar seguro no está bien. / Nahiz zuzen edo nahiz oker, berak esandakuan tematzia eban betikua. / Equivocado o no, insistir en lo dicho por él era su costumbre. / Tematu bihar izan jakon zalduna. (Ibilt 459).
temoso izond. (TE). Terco,-a, obstinado,-a, tozudo,-a, cabezón,-ona. Temosua bere asmu guztietan. / Es empecinado en todas sus cosas. / Temosua errezoian aurka. / Terco contra la razón. Ik. treku, setatsu, setati, egoskor, burugogor, beria-eitteko.
tenazak iz. (ETNO). Tenazas.   Errementarixen burdiñazko tresnia, pieza berueri oratzeko. Ik. suhatzak, kurrikak.
tenedor (tenador). iz. (OEH). Tenedor. Koillaria ta tenadorakin. (Zirik 65).