Eibarko euskara hiztegia
T LETRA
talde
iz.
(TE).
Rebaño,
grupo.
Ardi talde garratza zaintzen eban basuetako bakartasunian. / En la soledad de los montes cuidaba un gran rebaño de ovejas.
Gehixenbat ardixekin.
1. talo
1.
iz.
(TE).
Torta de maíz.
"Torta que se prepara con harina de maíz" (TE, 669).
Talua eta esnia, gehixenetako afarixa.
talo-erretzaille.
(talo-erretaille).
iz.
(ETNO).
Cocinero de tortas de maíz,
persona encargada de hacer las tortas de maíz.
Ama zana talo-erretaille edarra! Taluek erretzen zittun harek, esnetan jateko, artozko taluek.Gure ama zana Gerrikaizko alabie zan, ta hanguek talo-erretailliek zien hamenguen aldien. Erretzeko paran, ezta? Ha(re)k jaurti gora ta "rra" paran sartzen eban. Talua erretzen eban azal mehe-mehiakin; hori-horixa azala. Gerrizkuek, hanguek zien talo-erretaille! Gerrizko alabak, Bizkaikuek. Hamen talo-erretaillerik ez zan izeten hango moduen. Hanguek... gure ama zana... Gure ama zanak gure pamelixa hazi eban. Harek esnia egosittakuan: "jaten ekin, jaten! Erreko dittut taluok, ta..." Harek guk jan ahala taluek erretzen zittun.
Ik.
talogin.
Aginaga auzuan bakarrik jaso dogu. Izagirrek be badakar Oñatin.
talua-eta-esnia.
iz.
(TE).
Postre de tortas de harina de maíz con leche azucarada.
Talua eta esnia, gehixenetako afarixa. /
Zer jaten zan? Ene! Atrapatzen zan dana! Arrautzie be iguel! Oillua ez badau, noberak be iguel zurrut eiñ, habixara junde. Ta jan, ba, baba gorrixe. Nahikue egoten zan-ta. Jeneralien eguardixen haxe. Ta esnie-edo, ta talua erreta, taluakin edo artuakin. Gure arreba batek, Arandora etorten zan eguerdi aldien iñoiz, ta bazkaittan harrapau ta: "Nik etxuat bihar bazkairik" esaten eban "talua ta esnerik badakazu? Ño! Talo piskat esniaz jango neuke gustora". Ta bazkarixe harena izeten zan, esnie ta talue. Koño! Bazkarixa baiño nahixago izetie talue! Guk esnie ta talue goixien; armozue talue ta esnie, ta gabien be haxe.
talopara
iz.
(ETNO).
Plancha metálica para cocer el talo.
Taluak erretzeko erabiltzen dan palia, zartaiñan trazakua.
talutz
iz.
(NA).
Talud,
paramento inclinado.
Zihaztasun haundixetan sartu barik esan leike, horma baten edo terreno baten aldapia edo paramentu inklinaua dala. Lurren talutz naturala berez hartzen dabena da,eusteko ezer egitten ez bada.
tamaiño
[tamaina]
.
iz.
(OEH).
Medida,
tamaño.
Zapatak bihar ditturanik ez jetsat iñori esan eta ia zer tamaiñokuak bihar ditturan... alajaña! (Zirik 81).
tamalgarri
izond.
(OEH).
Lamentable,
deplorable,
penoso,-a.
Tamalgarria zan ba benetan espetxeko oroimena. (In Zirik 98).
Ik.
negargarri,
penagarri.
tanbolin
2.
(danbolin).
iz.
(TE).
Tambor para asar castañas.
Gaztaiñak erretzeko galdaria.
Batzuk "tanboliña" eta guk "erregaldaria" esaten dogun ontzixan erretzen genduzen gaztaiñak (gertatzen genduzen gaztaiña erriak).
Ik.
erregaldara.
1.
[danbolin]
.
iz.
(TE).
Tamboril.
Izatez tanbor txikixa; baiña baitta txistua eta taboliñak osatzen daben "orkesta" tradizionala be (ETNO).
San Migel egunian, tanboliña eta txapliuak Agiñara. / El día de San Miguel, el tamboril y los cohetes van para Aguinaga. /
Tanbolin soiñua, domeka arratsaldetan, Plaza Barrixan. /
Urki zan gure terrenua. Bai. Honbre! Elgeta kaletik, Urki guria! Ba, oiñ urtietan be ez naiz juan ni ta ez dakit zelan daguan... zatittu zanetik ez naiz juan ni Urkira. Eta lehen zelakua zan? Ze zeguan? Zelaixak eta basarrixak. Bai. Kurutzekua oin be badago hor! Urki Guenengua falta da, ta gero zerana be bai, Takillangua, ta... Mendixa bai, mendixa, baiña behian esplanadia be bai! Ta gero goixan ermittia! Ta ermittia ta mahaixak! Ta han San Lorenzo egunian karnazeruak txuletak eruan, erre, ta biba la pepa! Ta tanboliña egoten zan!.
3.
izond.
(TE).
Persona alegre,
que divierte a la sociedad que frecuenta.
Alegria.
Lagun arteko tanboliña zan gaur hil dana. / El que hoy ha muerto era la diversión de la cuadrilla. /
Zu zara neska tanboliña! ezin geldi egon, danian sartu bihar. /
Berbetan zelebria, beti barria darixola, ta herriko jai ta jolas guztietan aurrenengo tanboliña. (Zirik 103).
tanbolin-jole.
[danbolin-jole]
(txanbolin-jole).
iz.
(OEH).
Sandras bere izena, txanbolin-jole ta giza-jostun eitten ebana bizi-moduko ofiziuetan. (Ibilt 456).
tanbolin-soiñu.
iz.
(TE).
Música de tamboril.
Tanbolin-soiñua, domeka arrasaldetan Plaza Barrixan. / Música de tamboril, los domingos por la tarde en la Plaza Nueva.
tanbolin-txistu.
iz.
(TE).
Silbo del tamborilero.
Tanbolin-txistua gatxa ei da ondo joten. / Dicen que es difícil tocar bien el silbo del tanborilero.
tanbolintero
[danbolintero]
(danbolintero).
iz.
(TE).
Tamborilero,-a.
"Txistua eta tanboliña joten dittuan musikua" (ETNO).
Bai "txanboliñ" eta bai "tanbolintterua" deritzen jakon tanboliña joten ebanari. /
Aspaldiko jaixetan, soiñuak etorri aurretik, tanbolintterua zan musikia joten ebana.
tanbor
1.
iz.
(TE).
Tambor.
Gure Akiliño lakorik tanborra joten... / No hay otro como nuestro Aquilino tocando el tambor.
2.
iz.
(ETNO).
Bombo de pulimento,
bombo de limpieza.
Ontzi zilindriko itxixa, piezak leuntzeko edo garbitzeko, piezekin eta beste materixal batzuekin batera bueltaka erabiltzen dana.
Tanborrian bueltaka dabizen piezak garbittuko dittuk, baiña bai tanbor inguruak zikindu be.
tanbortero
iz.
(ETNO).
Tamborero,-a,
atabalero,-a.
Tanborra edo atabala joten dabena.
Ha tanborterua zan, Julio Basurto, alias "Txito". /
Eta gero genkazen tanborterua, bandako tanborra joten ebana, Eleuterio zekan izena.... /
Aittitta, Eibarkua. Baiña, hori zan, filantropua! Biharrik ez! Taillistia ona zan; baiña ez eban eitten harek biharrik... andriak ekartzen ebana jan! Eta tanborterua zan: "tarrapatatan! tarrapatatan!", txistularixekin!.
Ik.
atabalero.
tanganillo
1.
iz.
(ETNO).
Tanganillo.
Kaza-sasoia amaitzerakuan txakurreri saman ipintzen jakuen egur zatixa. Hanketan joten detse eta ezin dabe antxitxiketan egin. Holan, kazan be ezin egin.
Tanganillua makilla bat dok, 30 zentimetro edo... Beda denporan, txakurra ezin dozu etara; kazia ixten danian txakurra ezin leike etara. Eta lehen hori eitten juen; guardia-eta zeguanian, korreia edo makillia txakurrari. Horrek hanketan joten detsa eta ezin kazan ibili.
2.
iz.
(AS).
Corbata.
Berez kaza-txakurrak daroein txintxarri txikixa da, baiña korbatiari be esaten jako lagunarteko berbetan.
tangil
izond.
(TE).
Talludo,-a.
Tangillanguan izango ziran, ziur, tangillak.
Toribio Etxebarriak: ¿Talludo?
Tangillangua
[Tangillangoa]
.
l. iz.
(TE).
Tangillangua (casa-torre).
Bolingua, Guenengua, Tangillangua, Kaskarraingua. /
Tutulukua, Zesterukua, Guenengua, Tangillangua... /
Tangillanguan izango ziran, ziur, tangillak.
tantai
1.
(tantari).
iz.
(TE).
Árbol bravío,
árbol sin desmochar.
"Iñausi bako zugatza" (ETNO). / "Arbol bravo, del que no se ha sacado leña" (TE, 670).
Zugazti hartan, arbola guztiak ziran tantaixak. / En aquella arboleda, todos los árboles eran bravos. /
Hamen inguruan tantaixak... paguak, tantaixak gitxi. Gitxi geratzen dittuk ya.
Ik.
arbola-tantai,
lixar.
Anton.
iñausittako.
tantan
1.
[tanta]
.
iz.
(TE).
Gotas,
primeras gotas de lluvia.
"Gotas que anuncian lluvia" (TE, 670).
Tantanak dira; eurixa dator eta juan gaittian aterpera. / Caen gotas, viene la lluvia y vámonos a cubierto.
Pluralian erabiltzen da gehixenetan.
2.
[tanta]
.
iz.
(TE).
Gota.
Tantaka tantanka, itsasua hustuko litzake, eternidadiari akats bat ein baiño lehen. / Gota a gota, el mar se agotaría antes de hacer mella en la eternidad.
tantiau
tantiatze
.
du
ad.
(TE).
Tantear,
calcular,
ensayar.
Gitxi gorabehera kalkulau; probak egin.
Tantiau dok zenbat gura daben txahalagaittik? / ¿Has tanteado cuánto pide por el becerro? /
Gura neban tantiatzia zer dan bere asmua, baiña ez da aukeratu gauzia. / Quería averiguar cuál es su propósito, pero no ha salido la cosa. /
Tantiau juat bide-txingorretik juatia, baiña itxuli ein bihar izan nok. / He intentado ir por el atajo, pero he tenido que volver. /
Tantiau dogu gitxi gorabehera nola gertau gauzia. / He ensayado poco más o menos cómo preparar la cosa.
tantio
iz.
(TE).
Tanteo,
ensayo,
prueba.
Gaur ein dogun zeregiñ hau, tantio bat izan da. / La labor que hoy hemos realizado ha sido un ensayo.
tanto
1.
iz.
(TE).
Tanto.
Pelota jokoko berbia da.
Apotx ez zan tantua eitten abilla, baiña bai tantua ez galtzen zailla. / Apotx no era hábil en ganar el tanto, pero sí obstinado en no perderlo. /
Uste gabetan pelotan ere sarri galtzen da tantoa. (In Zirik 100).
2.
iz.
(TE).
Rastro,
huella,
muestra.
"Muestra o rastro de la caza" (TE, 670). Kazako berbia da.
Erbixan tantuak ikusi genduzen zelaixan. / Hemos visto en la pradera las muestras de una liebre.