T Letra

trokotx (trukutx). izond. (JSM). Estevado,-a, patizambo,-a, de dedos morros o cortos en pies y manos. "Persona hanka-okerra. Atzamar-behatz motzak dittuanari esaten jako" (EEE). "Persona de dedos morros o cortos, en pies y manos, que dificultan la articulación en dichos miembros (T.Etxebarria lo cita como sobrenombre en Eibar; pero dicho sobrenombre se atribuye a personas con ese defecto físico genérico)" (JSM in TE, 780).

Trokotxa gatxiz. (TE). Trokotxa (apodo). "sobrenombre en Eibar" (TE, 682). Tokayo zaharra dultzainiagaz eta Trokotxa tanborrakin, kalietako erromerixetan.

tronbil iz. (ETNO). Tronco para leña, astillón. Ik. subil.

trongota iz. (ETNO). Trabajos referidos al acarreo de troncos. Arbolak bota eta gero tronguak karriatzeko biharrak: garbittu, ebagi eta txinga edo burdi-motzen bittartez tronguak mendittik jaistia.

tronpa iz. (ETNO). Trompa, peonza. Ta, dana zertarako ta galtzatorratzak eta tronpa-puntak egitteko. (Zirik 105). Ik. txiba.

tronpetan. iz. (JSM). Juego a la trompa. Umien jokua da. Bazabiz nirekin tronpetan?.

trontza

Amaia Olañeta, Argiñe Urkiola

1. (drontza). iz. (ETNO). Tronzadora, sierra larga. Bi esku-leku daukazen zerra luzia. Trontzia hartuta banajoiak arbola batzuk bota eta zatittan ebatera.

2. iz. (ETNO). Deporte rural en que se cortan troncos con una sierra grande de dos asideros. Gaur egunian herri-kirola.

trontzo iz. (NA). Trozo grande, pieza grande. Ogixa estankuan saltzen dabenik badakizu? Bai, bai! Horrek ogi trontzuok, holako... basarriko morokua baiña biribilla izan barik, kuadrauan.. Ik. toko.

trosko (trosku). iz. (ETNO). Trozo grande, tocho. "Burdiña zati landubakua. Beste edozein materixal be izan leike: egurra, okelia, ogixa..." Troxko honek bajaukak nun biharra egiñ. / Hasi hari burdiña-trosko honi zepilluan lau aldiak bardintzen. / Horko burdin troskutik aurrian daukazuezan artazi fiñak ataratzen dittue.

Trotxa gatxiz. (TE). Trotxa (apodo). "sobrenombre en Eibar" (TE, 682). Trotxanekuak, baziran gure herrixan.

trozo (trozu). iz. (TE). Trabajo en las minas. "Forma de explotación de minas en Vizcaya, a las que acudían temporalmente algunos aldeanos, que introdujeron la voz para designar las minas" (TE, 682). Trozuetan biharra eiñ ebanetik, ezagutzen zittuan Somorrostro aldiak.

trufa (tuba). iz. (ETNO). Trufa. (Tuber melanosporum).

trukada (trukara). iz. (NA). Trueque, cambio. Ein dot trukaria, konejo batgaittik oillaskua. / --Ba, nahi bok (ba dok) trukadia eingo juagu: Hi juari trenian da ni juango nok autuan. --Konforme nagok trukadiakin, baiña gero hagiña be heuk atara nere ordez. (Zirik 127).

trukau trukatze [trukatu] . du ad. (TE). Cambiar, canjear, permutar, trocar. Trukauko leuke harek andria, zeiñek hartu baleu. / Ya cambiaría su mujer si hubiera quien la tomase. / Bizimodua trukatzia balitz, ortulau izatia hartuko neuke. / Si pudiera cambiarse de vida, tomaría la de hortelano. / Nik, galleguegaitik trukauko naittukek pa. (Zirik 41).

trukian

1. [trukean] . adlag. (TE). Trabajo al trueque, a cambio de especies, a cambio de. "Sistema de trabajo en la armería antes de producirse el movimiento obrero de resistencia" (TE, 682-683). Lehenago, trukian eitten zan biharra eta dirurik ez zan ikusten. / Antes se trabajaba al trueque y no se veía dinero. / Radixo hau prantsesa dozu. Zoiaz berrido dendara ta trukian española emoteko esaixozue. (Zirik 64). Ik. tripa-truke, ordez.

2. adlag. (TE). Al trueque [juego de cartas]. Karta jokua. / "Uno de los juegos que se juegan a las cartas en el país" (TE, 683). Gau guztian trukian dihardue jo eta su laurak.

trukian egin. du ad. (ETNO). Jugar al trueque. Karta jokua da.

trukutz (trukut). iz. (ETNO). Troncho, parte dura de las hojas de algunas hortalizas. Trukutza gurian ez da jaten, behixari emoten detsagu. Beste etxe batzuetan horixe da gehixen gustatzen jakuena, zelan leikian be.... Bati bakarrik jasotako berbia. JMEk zurkun dauka jasota Bergaran, (berak be gitxi entzuna), antzerako esanguriakin: "letxuga edo aza bati gogortzen hasten denean kukulu erdian egiten zaion kirtena". AZk be antzera: "trukutz (B), rastrojo de helecho, berza y maiz, que queda en tierra segada la espiga"

trumoi

1. (trunboi). iz. (TE). Trueno. Trunboian hotsa entzutzen zan urriñian. / Se oía lejos el ruido del trueno. / Han! Santa Barbara! Ojo! "Santa Barbara, Santa Kruz, Jauna balixo zakiuz; iñusentian ogixa, Jauna Miserikordixa" Hori gure amama zanak beti; trunboia entzun eta ekitten zan: "Santa Barbara, Santa Kruz..." Kandelia ipintten eban ixotuta eta bentanak itxi, atiak itxi, eta hantxe!, enee! Oiñ han da amama, zerura bidian jarritta: "Jauna balixo zakiuz"... Honek munduonek jabia daka, bai? Bistan dago dakana!. / Trumoia daguanian halan esaten da: Han goiko Manuel boletan. Berba alkartuetan: trumon+ots > trumonots.

2. (trunboi). iz. (TE). Tormenta. Trumoian bildurrez, txabola batera batu giñan. / Por miedo a la tormenta nos fuimos a una borda. / Trunboia datorrenian berihala ikusten da: Oiz aldetik sartzen da, haixia be aldatu... Berihala igartzen jako kanbixua. Ik. hode, ekaitz.

trumoi-hode. [trumoi-hodei] (trunboi-hode). iz. (ETNO). Nube de tormenta. Laiño lodi baltza, trunboia edo euri gogorra dakarrena. Ik. trumoi-laiño, hode-tontor, hode-adar.

trumoi-laiño. [trumoi-laino] (trunboi-laiño). iz. (ETNO). Nube de tormenta. Laiño lodi baltza, trunboia edo euri gogorra dakarrena. Ik. trumoi-hode, hode-tontor, hode-adar, lanbro-laiño, ifar-lauso, ifar-laiño, hode-lauso, behe-laiño.

trumoiak jo. (trunboiak jo). du ad. (TE). Tronar. Trunboia jo bihar dau illuntzia baiño lehen. / Va a tronar antes del anochecer. / Lehengo txakurra? Lehen genkagun txakurra, trunboiak jo eta ohe azpixan ezkutatzen zan!. / Gari-jotia bihar zatarra izaten zan. Gaiñera, zenbat eta beranduago, lana hobeto eitten da, eta aguantau ein bihar! Gari-jotia sekula ez da eingo laiñua daguanian, holan egualdi freskorik-eta, sekula! Pasau dira kasuak, asko, igual hasi egualdi edarra, bero-berua, jo trumoia, eta antxitxiketan jente guztia dana pillatzen eta tapatzen, etxe barrura sartzen!. Trumoia jo eta trumoiak jo bixetara agertzen dira corpusian, baiña egokixagotzat joten da trumoiak jo.

trumonots [trumoi-hots] . iz. (ETNO). Ruido del trueno.

truxal iz. (ETNO). Chaparrón, lluvia torrencial. Pluralian: Truxalak, euri haundixak, ufalak. Ik. truxu, zaparrada, euri-truxal. Pluralian gehixenetan. (Ibilt 383).

truxalak egin. esap. (TE). Jarrear, llover a cántaros. Truxalak ein dittu eguardirutz, eta danak hartu dittugu gaiñian. / Ha llovido a cántaros hacia el mediodía y toda el agua la hemos aguantado encima. / Truxalak ein zittuan haraiñegun, eta etxetik urten be ezin izan genduan ein!. Ik. zaparrada, zaldizkuak, truxu, truxal, goixan-behian jardun, eurizar, euritte, bota-ahalian jardun, garratz bota / egin / jardun.

truxu iz. (ETNO). Chaparrón, lluvia torrencial. Honek dira euri-truxuak diharduana botatzen!. Ik. truxal, zaparrada, euri-truxal.

ttir onomat. (ETNO). Ruido que produce el carro, chirrio del carro, onomatopeya. Burdixan zaratia. Irrintzixa: burdixak "ttirrr!" egitten dau sikatutakuan. Haxe da irrintzixa.

tubo baltz iz. (ETNO). Tubo sin galvanizar. Ojalateruen berbia da. Haixiandako, barandillak egitteko, kalefaziñuetarako... Horretarako tubo baltza erabiltzen da, galbanizau bako burdiñazko hodeixia. Ik. kirru, hodeixa.

tubo galbanizau iz. (ETNO). Tubo galvanizado. Halako lekutik halako basarrira ekarri bihar bazan ura, tubo galbanizaua ipini bihar zan. Ik. kirru, hodeixa.

tuder (tuer). izond. (NA). Tuerto,-a. Ik. begibakar.

tunan ibili (tunan ibilli). esap. (NA). Andar de parranda. Gehixenbat, gabaz etxetik kanpora ibiltzia da; bataz be txakurrak altan daguazenian etxetik alde egitten dabenian esaten da. Gaur gabian Pintxo [txakurra] tunan ibilli da, ez da eguardira arte azaldu be eiñ.

tunante izond. (NA). Tunante, golfo,-a, parrandero,-a. Ha zan tunante bat, eta etxe guztia jan eban.

Eibarko euskara hiztegia