Eibarko euskara hiztegia
S LETRA
sakonera
iz.
(
TE).
Profundidad.
Bihar ditturan neurrixak: luzeria, zabaleria eta sakoneria. / Las medidas que necesito: largura, anchura y profundidad.
Ik.
sakontasun.
sakontasun
iz.
(
TE).
Profundidad.
San Juani albuan jartzen detsen arranuak, haren sakontasuna esan gura dau. / El águila que acompaña a San Juan, significa su profundidad. /
Ez dakigu noraiñoko sakontasuna izango eben gure Euskalerri barruan Sokratesek eta Aristotelesek. (Zirik 43).
Ik.
sakonera.
sakonuna
[sakonune]
.
iz.
(
TE).
Hondonada,
sima,
hondón.
Edur azpixan sakonunia zan, eta hankia han jartzerakuan, zurrut einda behera juan zan. / Bajo la nieve había una sima, y al poner el pie allí, se hundió y se fue abajo. /
Itsasuan badira hondua jo ezindako sakonunak. / Hay en el mar profundidades donde no se ha podido tocar fondo.
Ik.
zulouna.
sakramentu
iz.
(
TE).
Sacramento.
Senar-emaztien sakramentuan bat einda dira. / Están unidos en el sacramento del matrimonio.
sakristau
iz.
(
TE).
Sacristán.
Urte askuan, Okelerre zaharra sakristau izan zan Parrokixan. / Durante muchos años, Okelerre, el viejo, fue sacristán de la Parroquia. /
Izanduko nauk sakristau, baña... Aita-Santuan azpian. (In Zirik 100).
Sakristaukua
l. iz.
(
TE).
Sakristaukua (casa).
"Casa del Sacristán" (TE, 643).
Arraten, Sakristaukora goiaz bazkaittara.
sakristixa
[sakristia]
.
iz.
(
TE).
Sacristía.
Sakristixara juan da txartela ataratzera. / Ha ido a la sacristía a sacar la cédula.
sala
iz.
(
TE).
Sala.
Konzejuko Sala nausixan izan da batzarra. / La reunión ha tenido lugar en la Sala principal del Ayuntamiento.
Artikuluakin: sália. "Con acento prosódico en la primera a" (TE, 644).
salau
1.
izond.
(
NA).
Majo,
simpático,
salado,
gracioso.
Egokixa; grazia haundikua.
Antonio! etorri zaitte hona salauori!
Gizonezkuendako salau eta andrazkuendako salada.
2.
adlag.
(
NA).
Bien puesto,
coqueto,
elegante.
Aitxitxa jantzi neban, bajatu eiñ eban bizkarrian Juliok, ipiñi eban silla-de-ruedasen; jantzi zan salau-salau domeketan moruan, eta eruan eban, hartu eta lehelengo Lezetara, gero Sumendixara.
Ik.
pintxo,
pintxi.
Salau gizonezkuendako eta salada andrazkuendako.
Salbadore
l. iz.
(
TE).
Salvador,
san salvador.
"Lugar en el término de Eibar" (TE, 643).
Jai-egun guztietan igotzen ei dabe Salbadore gaiñera, eguna lagunartian eitteko. / Dice que todos los días de fiesta suben a Salbadore, para hacer el día en compañía.
Salbari
iz. ber.
(
AN).
Salvador.
Salbatzaillia.Mesias.
Eskerrak bi milla urtera Jordanen ager(tu) zanari, esaten hurrian zala Salbari bat munduari. (Ibilt 159).
Ik.
Salbatzaille.
Salbatzaille erabiltzen da.
Salbatzaille
[salbatzaile]
.
iz. ber.
(
TE).
Salvador.
... eta umia izango dau, eta zuk Jesus (hau da, Salbatzaillia) jarriko detsazu izena, berak salbauko dabelako bere herrixa pekatuetatik (Mat. 1. 21). / .... y tendrá un niño y le llamarás por nombre Jesús (esto es, Salvador) porque salvará a su pueblo de los pecados.
salbau
salbatze
[salbatu]
.
du
ad.
(
OEH).
Salvar(se).
Bai, tajutan gauaz Euskalerrixa salbatzeko. (Zirik 41).
salbaziño
[salbazio]
.
iz.
(
TE).
Salvación.
Jauna da nere argittasuna eta salbaziñua: zeiñen bildur izango naiz? (Sal. 27 (26). 1). / El Señor es mi luz y mi salvación: ¿a quién temeré?
salbe
iz.
(
TE).
Salve.
San Juan bezperan, Untzaga Plazako haren ermittan, salbia izaten zan. / La víspera de San Juan, en su ermita en la Plaza de Untzaga, solía tener lugar una salve.
salda
1.
iz.
(
TE).
Caldo.
Hartzekua.
Gaixuandako, oillo-saldia. / Para el enfermo, caldo de gallina.
2.
iz.
(
TE).
Caldo de metal,
metal fundido.
Burdiñia urtu eta gero, saldia botatzen da moldietan. / Después de fundir el hierro, se vierte el caldo en los moldes. /
Urtutako burdiñiari "burdiña-saldia" deitzen jako.
/
Aspaldi ez dala, Bergarako labetan, saldia jausitta bihargin bat harrapau eta urtu (egiñ) ei eban.
salda garbi.
iz.
(
TE).
Caldo.
"Caldo de cocido con garbanzos" (TE, 644).
Salda garbixa ataratzen detsagu lapikuari, zopa on bat eitteko. / Le sacamos caldo al cocido, para una buena sopa.
saldia hartu.
[salda hartu]
.
esap.
(
TE).
Tomar caldo.
Hamarretan saldia hartzen dau, eguardira arte gosiari eutsitzeko. / A las diez toma un caldo, para aguantar el hambre hasta el mediodía.
1. saldu
1.
saltze
(saldutze)
.
du
ad.
(
TE).
Vender.
Norbaitti diruan truke zeozer emon.
Merke erosi eta karu saldu, hor tratularixan ofiziua. / Comprar barato y vender caro, hé ahí el oficio del comerciante. /
Gaurko lanerako sistiman, gauzak eittian errezoia ez da iñor zerbitzia; ezbada ze eindako gauzak irabazixagaz saldutzia, eta gauzak ongarrixak eitten badira, errezago saldu ahal izan deittian da. / En el sistema actual de producción, la razón del producir las cosas no es el servir a nadie, sino el vender con ganancia, y si las cosas se hacen útiles, es para que se puedan vender con mayor facilidad. /
Erostia erreza; saltzia gatxa. / Comprar es fácil, lo difícil es vender.
Aditz izena, artikuluakin, holan esaten da: "Con acento prosódico en la a primera [sáltzia]" (TE, 645).
2.
saltze
(saldutze)
.
du
ad.
(
TE).
Vender,
traicionar.
Leixaltasuna zor jakon norbaitteri edo zerbaitteri irutxurra egin; norbaittenganako leixaltasuna hausi dirua edo mesederen baten truke.
Lagunak saldu zittuan bere burua arindu gurarik. / Queriendo descargarse, traicionó a los amigos. /
Badakitt nik, zuk, lau-hankako lagun benetakuorrek, ez nozuna saldu. (Ibilt 487).
2.
izond.
(
OEH).
Vendido,-a,
traidor,-a.
Ah!, ni lagun saldu madarikatua! Zergaittik ez nere gaiñ kulpagabian zoritxarra? (Ibilt 488).
saldugura
iz.
(
TE).
Oferta.
Ekonomixa eta politikako berbia da.
Salduguria edo eskiñixa larregikua bada, preziuak behera juaten dira. / Si la oferta es excesiva, los precios bajan.
Ik.
erosigura,
eskiñi,
tira.
saldutako
1.
izlag.
(
TE).
Vendido,-a.
Ointsuan saldutakua gu bizi garan etxia. / Es recién vendida la casa que habitamos.
2.
izlag.
(
TE).
Traidor,-a.
Hamabiren artian, bat zan saldutakua. / Entre los doce, uno era traidor.
salerosi
(saldu-erosi).
iz.
(
TE).
Compraventa,
comercio.
Liburu zaharren saldu-erosixa dagon lekuan, han aurkittuko nozu ni. / Donde haya compraventa de libros viejos, allá me encontrarás a mí.
salga
izond.
(
NA).
Fino,-a,
delgado,-a,
poco denso,-a,
ralo,-a,
espaciado,-a.
Teliak bittartiak daukazenian, mihetza da: "miarra" ez dot sekula entzun. Mihetza da, edo tela xehia danian, fiña; ero sakuak be izeten dia fiñak -zahi sakuak, lehen etorten zianak eta-, "saku salgia" esaten zan. Mihetza danian, "salgia".
salgei
[salgai]
(salgai).
iz.
(
TE).
Mercancía,
producto,
género.
Gabon aurrian salgeixa batzen da dendara, asko saltzeko asmuan. / Antes de Navidad se procuran mercancías a la tienda, en previsión de ventas extraordinarias.
Salgai arruntagua gaur egunian.
salgei egon.
(salgai egon).
esap.
(
TE).
Estar en venta.
Etxe ederra dago salgei Ondarruan itsasora begira. / Una hermosa casa está en venta en Ondarroa. /
Salgei eguan Roma, Afrikatarran esanian, erostaille baten zaiñ. / Según el dicho del Africano, Roma estaba en venta, esperando un comprador.
saloi
iz.
(
OEH).
Salón.
Eibarko koralekuak Amayako saloian lehelengo aldiz kantau ebenian. (Zirik 85).
/
[Dukia] zaurittutako basurda hasarre bat bezela, aindu zan Saloi nausira bene-benetako kulpadunaren billa. (Ibilt 489).