Eibarko euskara hiztegia
P LETRA
partedun
iz.
(
TE).
Heredero,-a,
partícipe.
Partedunak gara, aurreko gizaldietan bildu dan jakintza eta aberastasunetan. / Somos herederos o partícipes de los conocimientos y las riquezas que se han acumulado en los siglos pasados.
partida
iz.
(
NA).
Partida de cartas.
Afaldu, eta gero partidia eitten dou..
1. partidu
1.
partitze
[partitu]
(partiru).
du
ad.
(
NA).
Repartir.
Banatu.
Eon hari trankil, geure artian partiduko juau eta.
Ik.
banatu.
2. partidu
2.
(partido).
iz.
(
TE).
Competición deportiva.
Zeingehixagokia kirolian: pelota partidu, foball partidu.../ "Por antonomasia, partido de pelota" (TE, 620).
Holako partidorik eztok ein heure bizi guztian be. (Zirik 30).
/
Ez naiz iñoiz izan partiduetan.
/ Nunca fui a un partido.
Ik.
pelota partidu.
partika
(pertika).
iz.
(
ETNO).
Pértiga.
"Burdi, edo ostiantzekuei buztarrixa lotzeko egurra" (NA).
Ze egur?: lixarra, burdixa eitteko bahintzat. Partikia eitxeko eta, ostian ba, alkazia ero... lixarra eta alkazia.
Ik.
lera-partika,
bulpartika.
partikular
esap.
(
NA).
Sobre todo,
especialmente,
particularmente.
Odola etaratzeko, zana ba ikusi eitten da. Partikular hamen dao bat! hamen dao [besuan], eta sartu eitten dabe, dda!, hortxe..
partitzaille
[partitzaile]
.
iz.
(
TE).
Partidor,-a,
repartidor,-a,
distribuidor,-a.
Zeiñek jarri ninduan ni partitzaille zuen arterako? (Luk. 12. 14). / ¿Quién me puso de partidor para con vosotros?
partiziño
[partizio]
.
iz.
(
TE).
Partición,
repartición,
reparto,
distribución.
Gurasuak laga zittuen ondasunen partiziñua anaiak alkar gorrotatzeko okasiñua izan zan . / El reparto de los bienes que dejaron los padres fue ocasión de que se aborrecieran los hermanos.
partu
partze
[paretu]
.
du
ad.
(
TE).
Igualar una marca [en el juego,
deporte],
igualar el nivel [de un objetivo,
de otra persona].
Markia partu bakarrik ez, partutakua ondu be egin dau. / No sólo ha igualado la marca sino que la ha superado. /
Agindutako maillia partu dot eta ondu be egingo dot. / He alcanzado el nivel prometido y lo mejoraré. /
Baietz hiria partu. / A que igualo tu marca. /
--Gizonak! Zer da hau? Erlojuak ixildu barik jo ta jo dihardu. [...] --Ez estutu andra! Etorriko da bere senera. Atzeratutakuak partzen dihardu ta.(Zirik 67).
/
Zelaixan bezela Udabarri lorak, Aprillak partuta Neguari zorrak. (Ibilt 199).
Ik.
bardindu,
kitto egin,
parra egin.
Joko eta kiroletan erabiltzen da; boletan asko. Baiña adiera zabalago batian, baitta bestiak aiñako maillara heltziari be esaten jako.
pasa
interj.
(
NA).
Voz al ganado para moverle a un lado.
Kortan lotutako ganauei alborutz juateko egitten jakuen diarra.
pasa-muxu
(pasa-misi, pasa-mixa).
esr.
(
ETNO).
Pasimisí.
Jokuetako esakeria da.
Zubixa egiñ eskuekin eta bestiak azpittik pasau. Azkena harrapau eta aukera bi emon: "Maillukixa ala Limoia". Azertau ezkero libre, bestela katibu; zubi izan bihar bera. Eta kantatzen zan: "Pasa muxu /
pasa muxu /
por las puertas de muxu". /
Ala Jokin!, pasau!: "pasamixí, pasamixí, por las puertas de Madrí"; paxau! paxau hamendik!.
pasadizo
2.
iz.
(
AN).
Suceso,
relato,
anécdota.
Pernandon pasadizuak daukazen liburu horri eskerrak. (Zirik 53).
pasadizuan.
[pasadizoan]
.
adlag.
(
TE).
De tránsito,
de paso,
de pasada,
de camino.
Pasadizuan nindoiala aurkittu nintzan beragaz. / Yendo de paso, me encontré con él. /
Erratxu zanak erosi ei zetsezen pasadizuan zoiazen motxaillaren batzuri txerrikumeren batzuk. (Zirik 59).
pasagarri
1.
izond.
(
TE).
Pasable,
regular.
Emon dittuan soiñekuak pasagarrixak dira ondiokan. / Los vestidos que ha dado están pasables todavía. /
Legatza, baba-baltzakin ipiñi-ta ederra euan; beste "vinagrillo" hori pasagarrixa. (Zirik 47).
2.
iz.
(
TE).
Pasarela.
Pasagarrixa ipiñi biharko da hamen, ibaixa igarotzia bada. / Aquí habrá que tender una pasarela, si es que tenemos que cruzar el río.
pasaixa
[pasaia]
.
iz.
(
TE).
Vado,
paso,
pasadizo.
Pasabidia.
Ibaixan alde batetik bestera zan pasaixa, har-posuekin einda. / En el río había un vado, hecho con piedras gruesas.
Ik.
pasadizo.
pasara
1.
[pasada]
.
iz.
(
TE).
Paliza,
zurra,
somanta.
Atzo, sekulako pasaria emon detse gure lagun bati. / Ayer le han dado una gran paliza a un amigo nuestro.
Ik.
zaplada.
2.
[pasada]
.
iz.
(
TE).
Derrota,
descalabro,
pérdida.
Pasara ederra hartu ei dau bakarrian, mahaiko edo bankeru zalako. / Dicen que ha tenido un descalabro al bacarrá, siendo el banquero.
pasaria emon.
esap.
(
TE).
Dar una paliza,
vapulear.
Gaur azkoittiarreri pasara gogorra emon detse Elgoibarko pelotalekuan. / Hoy buena paliza les han dado a los de Azkoitia en el frontón de Elgoibar.
pasaria hartu.
esap.
(
TE).
Recibir una paliza.
Gaurko lehenengo pasaria hartuta dago ume hori. / Ese niño ya tiene recibida la primera paliza de hoy.
pasau
1.
pasatze
[pasatu]
(pasautze).
du
ad.
(
TE).
Pasar.
Frantziara pasau da igesik. / Se ha pasado a Francia, huyendo. /
Nahi beste gauza pasau dittu ezer pagau barik. / Ha pasado una porción de cosas sin pagar. /
Ez da erreza Burdiñazko kurtiñia esaten jakon erreixia pasautzia. / No es fácil pasar la frontera que se llama Cortina de hierro. /
Eibartarrak ez dakixela berak barik pasatzen herriko jaixak. (Zirik 20).
/
Barrena-zaharreraino juan zan da iñor agiri ez, Loiola pasauta be ez. (Zirik 74).
/
Baziharduan kirten bati eraiñaz santuak [= 'imágenes'] pasatzen. (Zirik 46).
/
Eibartar guztieri pasauko jetset konbitxa. (Zirik 51).
/
Pasatzen ez badira [erregiak], eskolara juan biharrik ez. (Zirik 89).
/
Ez zan egun asko pasau. (Zirik 115).
/
Zer pasatzen ete jakok Konejuari biharrera ez etortzeko? (Zirik 12).
/
Eibarko herrixa, jaixetan, ez dago Plaentxiako musikako banda barik pasatzeko. (Zirik 20).
Ik.
igaro.
Igaro sinonimua barik, pasau da Eibarren erabilli izan dana eta erabiltzen dana.
pase
iz.
(
ETNO).
Migración.
Txorixekin esaten da.
paseko
1.
izlag.
(
TE).
De paso,
migratorio,-a.
Txori migratzailliari esaten jako pasekua.
Paseko usuen zain ziran garai baten. / Estaban en un altozano esperando las palomas de paso. /
Txitxixak klase bi dagozak: pasekua eta bertakua. /
Txori asko pasekuak dittuk, pase-sasoian bakarrik ikusten dittuk Eibarren.
2.
izlag.
(
TE).
Vagabundo,
trotamundos [personas].
Irudizko erabilleran, ibiltarixa.
Paseko arlote bat einda agertu da. / Ha vuelto hecho un vagabundo.
3.
iz.
(
TE).
Meretriz de los caminos [prostitutas].
Irudizko erabilleran, bidietako putia.
Andrakume hori gaztetan pasekua ei zan.
paseko paranda.
iz.
(
ETNO).
Pinzón real.
(
Fringilia montfringilia).
Paseko parandiari "neguko paranda" be esaten jako, neguan hotz haundixa daguanian bakarrik etortzen dalako Euskal Herrira, Europa iparraldetik igesik.
Ik.
neguko paranda.
paseko txori.
iz.
(
TE).
Ave de paso,
ave migratoria.
Paseko txorixak ez balitzaz, ixilduta ziran gure mendixak hainbeste ehitzarikin. / Si no fuera por las aves de paso, estarían silenciados nuestros montes con tanto cazador.
pasialeku
[pasealeku]
.
iz.
(
TE).
Lugar de paseo,
paseo.
Untzagako pasialekuak, makiñatxo bat izen ezagutu dittu urte gitxin barruan!
pasiante
iz.
(
NA).
Persona que anda de paseo,
paseante.
pasiau
pasiatze
[paseatu]
.
du
ad.
(
OEH).
Pasear.
Egunero pasiatzera juaten ei zan. (Zirik 90).
/
Ibilgona, [...] sarri pasiatzeko jazten da eta askotan pasiatzia atxakixatzat hartuaz autua batzeko. (Zirik 28n).
/
Hemen esaten dan moduan: bialdu eban autubatzallia txakurran salan pasiatzera. (Zirik 37).
Ik.
txakurran salara pasiatzera bialdu.
Pasiegua
gatxiz.
(
TE).
Pasiegua (apodo).
"Vendedor de telas, por ser del Valle de Pas los y las que se dedicaban a este comercio domiciliario" (TE, 622).
Pasieguanekua da mutill hori.
Paskuak
iz.
(
TE).
Pascuas,
pascua de pentecostés,
fiestas de pascuas.
Bergarako Paskuetan daukagu alkar ikusteko asmua. / Tenemos pensado el vernos por Pascuas de Vergara (Pentecostés). /
Paskuak igarota gero. (Ibilt 463).
paskuakua egin.
[pazkokoa egin]
.
esap.
(
TE).
Comulgar en pascua.
Paskuakua eittera jatxi zan kalera, eta etxera baiño lehen, ardauzko komuniua be hartu guran zan Txirristenian. / Bajó a la calle a comulgar por Pascua Florida y antes de regresar a casa, quería comulgar con vino en casa de Txirrist.
pasmo
iz.
(
TE).
Pus,
purulencia,
supuración.
Zoldu eta pasmoz bete jata atzaparreko ebagixa. / Se me ha enconado la cortada del dedo y la tengo llena de pus.