Eibarko euskara hiztegia
P LETRA
pandero
(fandero).
iz.
(ETNO).
Pandero,
pandereta.
Askotan ez zan dirurik egoten soiñua ekartzeko eta panderuakin egitten genduan dantzan. /
Orduan fanderuakin bakarrik eitten zan dantza. Soiñurik be ez jeuan. Jakin bez iñok. Fanderua jo, kantau, ta dantzan ein. Ta abadiak, illundu ta gero dantzan dabizela, juan ta fanderua kendu! Aramaittakua pasauta dantzan dabizelako!.
panderojole
iz.
(ETNO).
Panderetero,-a,
panderista.
Panderista be jasota dago, adibide honetan: Lehen soiñujolia eta panderistia etxe danetan (NA).Baiña normalena panderojole erabiltzia da.
panpan
iz.
(JSM).
Fanfarronada,
fantochería.
Ik.
fanfarrerixa.
panpana hartu.
du
esap.
(IL).
Ponerse afanoso,-a,
ponerse arrogante,
ponerse altivo,-a.
Ez zaittez panpana hartuta juan horrengana, hori zu baiño gehixago da-ta. /
Eraten dabenian panpana hartuta ibiltzen da, eta atzo ederrak emon detsez.
Ik.
afandu,
panpandu,
afana hartu,
panpana jo.
panpana jo.
du
esap.
(OEH).
Fanfarronear.
Behin, alemaniarra, ba ei ebillen panpana joten, Plaentxian ez euala bera lango murgilaririk esaten. (Zirik 38).
Ik.
panpana hartu.
panpandu
panpantze
.
da
ad.
(IL).
Ponerse afanoso,-a,
ponerse arrogante,
ponerse altivo,-a.
Aspaldixan panpanduta dabik Joxemiel, baiña harriabarra datorkixo laster.
Ik.
afandu,
afana hartu.
pantaloi
iz.
(NA).
Culeros antiguos,
bragas de antaño.
Zuk sekula ez zenduzen ikusiko kuleruak, lehengo zarrenak? Hamendik hona, puntillia; eta hanka-bittartia, hau zabalik dana! Nik neuk sekula ez dot jantzi, eneba! Eta gure amak eta, -"honek?! honek edarki!" -"edarki?!...". Gero halakon baten horraittio, ahiztia ekan jostuna, eta ez dakit ba nok esan etsan ero, ahiztiak ero bere burura etorri ero, kuleruak -ero ze esaten detsasue honeri?-. Harek bestiak, "pantaloiak". Pantaloiak eta kamixa luze-luzia, bere mangatxuekiñ eta, dotore! Gero, -"bai! jantziko dot ba kuleruok!": kuleruok barrutik, eta kamixia gaiñetik. Eske harek kamixak ezin zeiken sartu kuleruetan! Bueno! Gero, guk oin sostenak dakauzen moruan, sobrekorsa..
Normalian pluralian.
pantorrilla
iz.
(NA).
Pierna.
Horrek daukaz pantorrillak?! pantorrilla aliak?!. /
Jausi ein naix eta pantorrillia urratu jata.
papa
iz.
(TE).
Pan.
Ez da bota bihar lurrera papa, pekatua dalako. / No se debe echar el pan al suelo, porque es pecado. /
Hartu papa eta jan, neska haundi egin zaittezen. /
Bai, oiñ ez da esaten, lehenao esaten zan hori!; lehenaoko esaeria zan, "ez dago txitxiarik eta, ñan papa!".
papar
iz.
(TE).
Pecho,
escote.
Negu gorrixan be, paparra zabalik, ulia darixola, Sanson zirudixan burdiñazko gizon harek. / Aquel hombre de hierro parecía un Sansón, con el pecho desnudo aun en el rigor del invierno.
paparreko orratz.
iz.
(TE).
Broche,
prendedor.
Urre eta harri fiñez betetako paparreko orratza opatu zetsan maittiari bere egunian. / El día de su santo le regaló a su amada un prendedor de oro y piedras preciosas.
papardo
iz.
(TE).
Palometa.
(Brama brama).
"Variedad de atún" (TE, 619).
Papardua, atuna baiño merkiago saldu izan da.
Oiñ egun jente nagusixak bakarrik ezagutzen daben berbia.
paparzuri
[lepazuri]
.
iz.
(ETNO).
Garduña.
(Martes foina).
Paparzurixa eta paparrorixa gitxi izaten dira Eibar aldian (azkenori gitxiago), eta izena be ez da oso ezaguna. Askondako basakatuak dira danak. Basakatu paparzuri be esaten dabe batzuek.
papel
1.
[paper]
.
iz.
(TE).
Periódico,
diario,
prensa.
Zer diñue gaur papelak gerrian gaiñian? / ¿Qué dicen hoy los periódicos acerca de la guerra?
Normalian pluralian.
lixotzeko papel.
iz.
(ETNO).
Papel de lija.
Egurrak lixotzeko erabiltzen dan papel koxkaduna.
Ik.
lizpapel,
lijauts.
lizpapel.
[lizpaper]
(lespapel, lexapapel, res-papel).
iz.
(TE).
Papel de lija,
papel de lijar.
Gaiñazalak leuntzeko erabiltzen dan paper-antzekua, alde batetik haria eta bestetik hauts urratzailleren bat likiaz pegauta dabena.
Dultzitzailliak, res-papelakin azkenengo eskua kañoieri. / El dulcidor, da con papel de lija la última mano a los cañones. /
Baiña hori dok xaxaria hori! oindiok hori pieziori lizpapelakin ez dok leundu barren. /
Azkenengo ikutua lexapapelakin. /
Lizpapel latza ta leuna daukaguz. (Zirik 115).
Ik.
lixotzeko papel.
papel hijieniko.
[paper hijieniko]
.
iz.
(OEH).
Papel higiénico.
Zu, papel "ijienikorik" badaukazue? (Zirik 115).
Ik.
hijieniko.
papelada
(papelara).
iz.
(TE).
Simulación,
imitación,
comedia.
Zoro papeladia haiñ ondo eiñ eban eze, narrua salbau eban urkamendittik. / Simuló tan bien el ser loco, que se salvó de la horca. /
Ez ei eukan meritu makala Batista kojuan papelaria haiñ ederto eittiak. (Zirik 103).
/
Arbola bati batela lotzen ziharduan artian (edo ustez lan horretan ziharduanaren papelarak eitten zittuan artian). (Ibilt 456).
paputs
iz.
(TE).
Papo,
moflete.
Txarrixari lexkotxe paputsak ein jakoz. / Le han salido papos como a un cerdo.
para
iz.
(ETNO).
Pala.
Zurezko kerten luze samar bati lotutako metalezko xafla zabal batez osatutako erreminttia, olan, ikatza eta mia mogitzeko. Burdiñoletako berbia da.
parabola
iz.
(OEH).
Parábola,
relato alegórico.
Abadia kulpitxora igotzen zan bakotxian, plazentzitar argixeri konprendidu eraitzeko, ez eukan Bibliako parabola luzien premiñarik. (Zirik 43).
paraboletan.
adlag.
(TE).
En dimes y diretes,
en discreteos.
Txutxu-putxuka, txitxi-potxuka.
Horrek bixok, paraboletan emoten dabe denboria. / Esos dos pasan el tiempo en discreteos.
Ik.
txitxi-potxu,
txutxu-putxu.
parada
(parara).
iz.
(TE).
Parada,
lugar de acecho en la caza.
"Kazarixen ehizatoki estrategikua" (AN). / "En el léxico de los cazadores de liebres, punto en que se espera a la pieza levantada por los perros" (TE, 619).
Trabakuan izaten zan haren paradia, eta hantxe hiltzen zittuen erbirik gehixenak, zidarrezko tiruakin. / En Trabakua solía ser su parada, y allí mataban las más de sus liebres, con tiro de plata.
Mugatzailliakin: paradia, pararia.
paranda
[txonta]
.
iz.
(ETNO).
Pinzón.
(Fringilia coelebs).
Ugarixenetakua parandia. Zozua, txepetxa, txinbo batzuk... baiña gehixen, gaur egunian, parandia. Baiña nahiko txori ganorabakua dok: jateko ezebeza, eta kantuan be eskastxo. Bestiak bai, kardantxilluak eta berdeloiak. Horrek bai kantarixak.
pardilla
iz.
(ETNO).
Pardilla.
(Lepista nebularis).
Perretxiko izena da.
Pardillia eta pagu-zuzia perretxiko bera dittuk, gauza bera. "Pardillia" erderazko berbia izango dok, eztok? Baiña guk holaxe esaten juagu. "Pagu-zuzia" be bai, izan be horixe dok-eta, pagu-zuzia. Baiña normalian "pardillia": "Pardillia afaldu najuan atzo" edo "Pardilla-botadia egon dok Egoetxia aldian"... "Pardillia" beti.
Ik.
pago-zuza.