Eibarko euskara hiztegia
P LETRA
puntu
iz.
(OEH).
Verso que lleva rima.
Bertsuen puntuak "ist"-ekin amaitzen zirala ipiñi zetsezen. (Zirik 58).
puntu-biribil
iz.
(ETNO).
Punzón especial de punta redonda,
punzón de punta redonda.
Damaskinauan sonbriatzeko erabiltzen dan puntzoia, punta biribil eta ganbilla (konbexua) dabena.
Puntubiribilla sonbriatzeko erabiltzen dok; bai, neurri askotakuak dagozak.
Ik.
sakabokau,
matiatzeko puntzoi,
sartzeko puntzoi,
markadore.
puntuan
(puntu).
adlag.
(TE).
En breve,
dentro de poco,
pronto.
Puntu ezkonduko jaku semia eta kitto. / En breve se nos casará el hijo y en paz.
Gaur egunian inesibo kasu markiakin erabiltzen da normalian: puntuan.
puntzeta
iz.
(ETNO).
Punceta.
Perliauan kanalak egitteko, erliebe-damaskinauan miru-buztana eta zerra-hagiña etaratzeko erabiltzen dan erreminttia (llanta mehia).
Punzetak honetxek dittuk. Reliebia eitteko, eta perleua eitteko be, holakotxia zuan. Zabaltzeko!.
puntzoi
iz.
(ETNO).
Punzón manual,
punzón.
Galtzairuzko esku-tresnia, kolpiakin irudixa grabatzen dabena. Grabauko berbia da.
Sarrittan ez dok izaten erreza puntzoian bittartez egitten dan lana. /
Punzoiakin golpia jo, eta dibujua ataratzen juan piezan. Damaskinauan erabiltzen genduazen, ba, sartzekua, matiatzekua, puntabiribilla, zan-zuzena, zan-okerra..., eta sakabokaua... ubia eta kuadrua... Eta beste bat jeuan arkua zana, sakabokau erdi. Eta klase askotakuak. Zer bihar zan, ba, horixe ein. Noberak ein punzoiak! Bai tornuan, edo limiakin, lima txikixakin... Delikauena zuan sakabokaua, perliatzekua; gatxa zuan hori! Gitxik eitten juen hori ondo! Gitxik! Hamen jeuan famelixa bat, Muñoz, perleaurik onena eurak eitten juen, eta aittak eitten juan erreminttia. Gubillerako erraminttak suizuak eitten jittuen, onak; esku-aireko erramintta guztiak suizuak izaten zittuazen, eta baitta labañak be; baiña damaskinaukuak noberak eitten jittuan.
Ik.
markadore,
sakabokau,
matiatzeko puntzoi,
sartzeko puntzoi.
pupera
izond.
(Tr).
Quejumbroso,-a.
Kejia darixola daguanari esaten jako.
Txitta jaixobarrixa baiño puperiagua dok hori.
Ik.
mingelin,
mingel,
hilletatsu,
hilleta-jotzaille.
pupu
iz.
(TE).
Daño,
dolor.
"En lenguaje infantil, dolor de la carne" (TE, 637).
Pupua ein detsu zatar haundi horrek!. /
Ene, pupua! pupua egitten dabela! pupua!, pupua egitten dabela!, enpatxua egitten dabela!, bestiak ez dakit zer egitten dabela!: gerra ostian ez zeguan enpatxurik eta ezer be!. /
Kontuz ume, pupu hartu barik!. /
Lamain pupua eta lauzin trapua.
/ "Se dice de la persona quejumbrosa que todo lo dramatiza como los niños malcriados" (TE, 510). /
Lamain pupua eta dukatan trapua.
Mugagabian edo artikuluakin erabili leike.
purrust
onomat.
(ETNO).
Risotada [onomatopeya].
Derrepenteko barre zaratia.
Txistia kontau orduko, "purrust" hasi eta negarrez amaittu!.
purrustada.
(furrustada).
iz.
(TE).
Carcajada,
risa,
ataque de risa,
risotada.
"Onomatopeya del ataque de risa" (TE, 637).
Bere aurrian egon arren, barre purrustadiak urten zestan. / Aunque estaba en su presencia, me salió una carcajada. /
Eziñ izan netsan barriari eutsi eta purrustadiak urten zestan.
puru
iz.
(OEH).
Puro (cigarro).
Ene! nik ein juan eittekua; purua zalakuan giltza erre. (Zirik 38).
Ik.
zigarro-puru.
puruan
postp.
(TE).
A fuerza de,
a base de.
Biharran eta lanan puruan zerbaitt aurreratu eban. / A fuerza de trabajo ahorró algo. /
Jardunan puruan atara zetsan baietza. / A fuerza de insistir le arrancó el sí. /
Urtien puruan eiñ eban diru apur bat. / A fuerza de años hizo un poco de dinero. /
Erregutzian puruan, esan zetsan azkenian, leihotik ikusi eban guztia lorateiko bedartzan, ezer ezkutau gabe. (Ibilt 471).
puskatu
puskatze
( puskatutze)
.
du
ad.
(TE).
Hacer pedazos,
romper(se),
partir(se).
Eskuetan hartu ebanerako puskatu eban kopiña. / Desde que la tomó en las manos, hizo pedazos la muñeca. /
Lurrezkua zanetik, puskatu zan berihala. / Como era de barro, en seguida se hizo pedazos. /
Lurrera jaurti eta puskatutzia gura eban. / Quería hacerlo pedazos arrojándolo al suelo. /
Gauzak puskatzia, umien jolasik pozgarrixena. / El romper las cosas es el mayor placer de los niños.
Ik.
apurtu.
Apurtu gehixago erabiltzen da.
pusketa
(puxketa).
iz.
(TE).
Pedazo,
trozo.
"Pedazo pequeño" (TE, 639).
Geu giñan lekuraiñok etorri zan bonbian pusketa bat. / Hasta donde nos hallábamos, llegó un pedazo de la bomba.
puspillo
1.
[puspulo]
.
iz.
(TE).
Ampolla,
baba.
"Esate baterako erretakuan urtetzen dabenak, edo ezpanetan agertzen diranak..." (ETNO).
Puspilluak urten desta ezpanian, hotzikaria ezkero. / Me ha salido una ampolla en los labios después del escalofrío que pasé.
2.
[puspulo]
.
iz.
(TE).
Burbuja,
pompa.
Puspilluak eitten zan lasto bategaz. / Estaba haciendo pompas de jabón con una paja.
putsasaje
(hutsasaje).
iz.
(ETNO).
Términos rituales del juego de tabas.
Tortolosen jokuak daukazen lau zatixetako lehenengua.
"Putzasajé" esan, pelotia airera bota eta berriz eskuan hartu bittartian "baat" kontau eta tortolos bati buelta emon bihar jakon alde sakon-zabala gorutz begira ipiñixaz eta esku batian gorde (hori dana pelotia barriz eskuan hartu orduko), gero bota berriz pelotia....
Ik.
tortolos,
hirurak,
erregeak,
bixak,
asaje,
apone.
Putzasaje esaten da.
putz
1.
iz.
(TE).
Soplo,
soplido.
Gure bizixa putza da, surpian Jaunak putz eiñ eta biztu giñuzelako. / Nuestra vida es un soplo, porque Dios nos la infundió soplándonos bajo la nariz.
2.
iz.
(TE).
Pelota de aire,
balón,
balón de goma.
"Gerra aurretik umiak foballian egitteko erabiltzen zittuen gomazko baloi txatxarrak"· (ETNO).
Errégiak putza ekarri detse gure mutil txikixari. / Los Reyes le han traído una pelota de aire a nuestro chico. /
Putza ala kopiña, bixak ezin leikez. (Erregenetarako eta, gaur eguneko aukerarik ez zan sasoian, dana ezin leikiala aitzen emoteko umieri esaten jakuena).
/ O pelota de goma o muñeca, las dos cosas no se puede.
putz egin.
du
ad.
(TE).
Soplar.
Putz eiñ eta amataizu argixa. / Sopla y apaga la luz. /
-Putz eittiarren pezeta bi?. -Ez jauna; putz eitten jakitziarren. / -¿Dos pesetas por soplar?. -No, señor; por saber soplar. /
Zer nahi dok pa, putz einda aberastia ala? (Zirik 70).
putzerroskilla
2.
izond.
(TE).
Engreída,
creída,
envanecida.
Haundi usteko andrazkuegaittik esaten zan. / "Se dice de las envanecidas por creerse más de lo que son" (TE, 638).
Bestelako putzerroskillia jatzu bedori!
putzu
(potzo, potzu).
iz.
(TE).
Charco,
pozo,
poza.
Potzu guztietan hankia sartzen eban oiñetakuen ardura barik. / En todos los charcos metía el pie, sin cuidado del calzado. /
Ein dittuan eurixegaz, ataiko putzua bete da. / Con las lluvias que han caído, se ha llenado el pozo del portal.
Ik.
kunbo,
osin.
puxika
1.
(puxiga).
iz.
(TE).
Vejiga.
Koipia gordetzeko asmuan, sikatzen dittugu hagan puxiga batzuk. / Con el propósito de almacenar manteca, tenemos secándose varias vejigas en la cocina.
3.
(puxiga).
izond.
(JSM).
Vanidosa,
envanecida,
orgullosa.
Neskegaittik esaten da; harro samarra.
Neska puxiga ederra einda dago zuen alabia. /
Politta bazan, baiña puxikia galanta.
puzkar
[puzker]
(buzkar).
iz.
(TE).
Pedo.
Sutonduan dogu tirri eta tarra, puzkarra dariola gure mutilzaharra. /
"Gaztetxuak giñala, granuja gaiztuak gu, honako hau kantatzen genduan basarrittarren bati adarra jo nahixan: Basarrittarra, tirri-tarra, jan bedarra ta bota puzkarra." (IL, 72).
Ik.
uzkar.