Logo Eibarko Udala

P LETRA

poltsikorako iz. (TE). Dinero de bolsillo.   Poltsikorako dirua. Jai-eguneko jantzi naiz eta poltsikorakua emoirazu. / Me he vestido de fiesta y dame para el bolsillo.
ponpolote izond. (TE). De forma cupular, abovedado,-a.   "De forma cupular" (TE, 632). Urritx eta urdin ponpolotiak jarri zittuan alde batera, txingar gaiñian erreta jateko.
popa
1. iz. (TE). Popa.   "Popa de las embarcaciones" (TE, 632). Popatik haixia dabela doia itsas zabalian. / Va por el ancho mar viento en popa.
2. iz. (TE). Culo, trasero.   Esangura figuradua dauka. Popiakin jo dau lurra. / Ha caído de culo en tierra.
popalde [popaldi] . iz. (TE). Trasero, culo. Astindixozu ondo popaldia, ez deixan berriz okerrik eiñ. / Sacúdele bien el trasero, para que no vuelva a hacer travesuras.
popo iz. (ETNO). Coche, auto.   Ume berbetan, autua, automobilla. Ik. papu-papu.
popolo iz. (ETNO). Vulva.   Emakumien organo genitala. Ume berbetakua da. Hor, popolua bistan, ee!. Ik. pospolin, potxolin.
porlan iz. (NA). Cemento. "Tronbilla" be bai, "tranbilla" be bai. "Tranbilla" esaten jakon, egurrezkua, soluan erpillak zapaltzeko ibiltten zana; eta alper-harrixa porlanezkua izeten dan moruan, egurrezkuak izeten zian, haundi samarrak, behixekiñ eta ibiltteko, baiña ariña, paraje aldapan ibillteko..
porroi iz. (ETNO). Porra de ferrería.   Maillu haundixa. Burdiñoletako porria.
porrot iz. (JSM). Quiebra, fracaso.
porru iz. (TE). Puerro. (Allium porrum). Edurrak eta izotzak, on eitten detse porru-sailleri. / Las nieves y los hielos les van bien a las plantaciones de puerros.
porru-patata. iz. (TE). Cocido de puerros con patatas, puerros con patatas. Porru-patatak astegunetan, eta porru-patatak odolostiakin jai-egunetan. / Puerros con patatas el día de labor, y puerros con patatas y morcilla los días de fiesta.  Normalian pluralian.
porrusalda. iz. (TE). Caldo de puerros. Porrusaldia, osagille askoren erremedixua. / El caldo de puerros es el remedio de muchos curanderos.
Portalia [Portalea / Portale] . l. iz. (TE). Portalia (lugar).   "Se llamaba así, de cuando Eibar era una villa murada, la puerta de Elgueta" (TE, 633). Elgeta-kaletik Portalera bittartian Txirristenekua.  Portale-k -a artikulu mugatzaillia, eibarreraren fonetikiari bagagozkixo, absolutuan (portalea) eta inesibuan (portalean) bakarrik hartzen dau; orduan, ostiango kasu guztietan portale balitza lez deklinatzekua da: portaleko, portaletik, portalera, portaleraiño, portalerutz, portalerako... (IL. EE-Deklinabidia, 48)
portamen iz. (TE). Comportamiento, actitud. Ez zaittu ez jasotzen asko euki dozun portamenak. / Ciertamente que no te honra mucho el comportamiento que has tenido. / Badau honek zer ondo esan nere portamenagaittik. (Ibilt 455).
portau portatze [portatu] . da ad. (OEH). Portarse, comportarse. Don Jose portau dan moduan portauta errezki akordauko haiz berakin. (Zirik 35).
portero iz. (OEH). Portero,-a.   Atezaiña. Txergori bera izaten zan hango portero edo atezain, uezaba ta diruzaiña. (Zirik 14).
portu iz. (TE). Puerto. Bermioko portua hartu ebenian, pozik ziran itsasgizonok. / Contentos se sintieron los marinos, cuando arribaron al puerto de Bermeo. / Niort ondoko Coullon deitzen dan portuan, batelari eitten eban andrazko bat zan, gau ta egun... (Ibilt 455).
pospolin
1. iz. (TE). Codorniz. (Coturnix coturnix).   "Galeperran kantu onomatopeia. Hortik, galeperrari berari be pospoliña deitzen jako Eibarren" (IL, 70). / "Onomatopeya que sustituye a veces a galeperra. Codorniz" (TE, 633). Pospoliña dauka kaixolan, goizian goizago esnatzeko. / Tienen una codorniz en la jaula, para que les despierte temprano. / Entzun! han pospoliña kantuan! "pospolin-pospolin...". Ik. galeper.  Galeper gehixago entzuten da; pospolin Bizkai alderutz gehixago.
2. iz. (TE). Trompa pequeña, peonza.   "Txiba txikixa; pospoliña umiak eurak egitten eben" (ETNO). / "Llamábamos así a un dado provisto de un eje para hacerle bailar" (TE, 633). Pospoliñakin jokuan eitten genduan eskolan. Ik. txiba.
3. iz. / izond. (NA). Cariño [apelativo cariñoso].   Etxeko neskakóskorrekin erabiltzen da normalian, bokatibuan. / "Persona linda y graciosa y pequeña" (AZ, 909). Ai nere pospolintxuak! nere pospolintxuak dia eta!.
4. iz. (ETNO). Vulva.   Emakumien organo genitala. Zer darabizu, baiña, pospoliña bistan dakazula...! Ik. potxolin, popolo.
Pospolo kaja l. iz. (AN). Pabellón de cine (fig).  Pospolo kajia esaten jakon Eibarren, Untzagan, gerra aurrian egon zan zine-pabelloiari ("zinematografoari"). EIHT, 392. or.
posporo [pospolo] (pospolo, poxpolo). iz. (TE). Cerilla. Posporuen aurretik, suharrixagaz piztutzen zan pipia. / Antes de los fósforos, la pipa se encendía con un pedernal. / Nere teillatupeko ganbara zaharrian poxpolua itzali dek nunbait eta etzeok ispiraziorik. (In Zirik 96).
poste-harri iz. (ETNO). Hori poste-harrixa; egurra ez usteltzeko! Bestela basarrixetan kortia egoten zuan, ta lurran gaiñian egurra usteltzen dok. Ta harek... egurra lurretik libratzeko. Umedadia kentzen jok horrek! Zelan harrixari ez jakon pasatzen umedaderik, han jeneralian egoten zuan harri bat. Harrixari zulua ein erdixan, betik gora egurrari zirixa etara, ta han sartu. Ik. zuraje, tenteko, ginbela, habe, frontal, beharri.
postura iz. (TE). Apuesta, juego. Nahi dok posturia, zeiñek diru gehixago aldian? / ¿Quieres apostar a ver quién tiene más dinero consigo? / Apostua eitteko asmuan etorri ziran elgoibartarrak, baiña eibartarrak ez eben gura izan posturarik. / Con propósito de apostar vinieron los de Elgoibar, pero los de Eibar no quisieron apuestas. / Hara, Bixente, ezeixok iñori esan, baña posturia irabazita jaukagu. (Zirik 71). Ik. apostu, trabes, kontrafabore, joko.  Posturia da gehixen erabiltzen dana.
posturia egin. du ad. (TE). Apostar, jugar. Posturia eiñ eben zein lehenago Urko gaiñera heldu, arrua bi lepuan dittuela. / Apostaron a ver quién había de llegar antes a la cima de Urko, con dos arrobas a cuestas. / Posturia eingo deuat kaja bat galleta ezetz jan.
pot egin du ad. (TE). Desfallecer, desfondarse, no poder más.   "Onomatopeya vigente para significar en estilo familiar, el morirse" (TE, 633). Munduan jabe zalakuan, eta hor!, pot ein dau. / Creyendo ser dueño del mundo, he ahí que ha muerto. / Anbotora bidian, euan beruakin, gora baiño lehen pot egin genduan.
pota iz. (ETNO). Álabe de rueda hidráulica.   Tikiñoi, azeliñ, errueda edo turbiñian beso ahurretariko bat, nun urak indarra eginda turbiñiari bira eragitten detsan. Txinbuak, uragian bittartez, guzur-askian ahua zabaltzen dabenian, tikiñoian potetara bideratzen da ura guzur-askatik zihar, eta urak potari beherutz eragitten detsanez, tikiñoi-ardatza biraka hasten da.
potaje iz. (TE). Potaje, cocido de legumbres.   "Se dice del cocido de alubias blancas con sólo aceite" (TE, 633). Garizuman, potajia ugari.
pote [poto] . iz. (TE). Bote.
poteka. (potian-potian, pote, botian-bote, bote). iz. (ETNO). Juego de pillar: se utiliza un bote al que se le da una patada, y mientras el que se la queda va a por él, el resto se escapan.   Jokua da. Guk eitten genduan: panaderixia badago, Isasikua, han goixan... "Don-don Beledon" eiñ. Neri tokatzen bajatan, hartu potia ta bota beheraiño; orduan ni billa. Ni billa noian artian, bestiak ezkutau. Gero nik hartu potia ta nere lekura noian, baiña harek topau ein bihar nittuan... Bittartian beste batek urten eta potia hartzen baestan, ba, barriro neu katibu. Neuk harrapatzen banittuan, harrapatzen nebana ha gelditzen zan potiakin. Poteka zan hori.
potekara. zenbtz. (NA). Bote de medida para bermejuelas. Ezkailluak, agorrian, ras-ras! potiak!: potekaria izaten zan neurrixa. Pipar-potia? haraxe! Gero, tabernetara saltzera.. / Potekara bi eztitxuk mediku bati eruateko, hónek bakarrik eskintzia lotsatzekua be badok. (Zirik 36).
potia pote, nahiz pipar eta nahiz tomate. esap. (TE).   "Frase pasada a proverbio, de una conocida anécdota local, y que se dice para significar que a lo regalado no vale hacer distingos" (TE, 633). Potia pote, nahiz pipar eta nahiz tomate, eta laga nahi ez badozu.
potijo iz. Botijo.   Buztiñezko urontzixa; helduleku biribilla, ura sartzeko aho zabalekua eta erateko mutur estua dakana. Ik. gantxil.  Eibarren oso normala zan, taillarretako eta obretako bihargiñendako ur billa itturrira juatia karrua bete potijokin.