Logo Eibarko Udala

P LETRA

pa (ma). iz. (TE). Beso.   Laztana. / "En lenguaje infantil, familiar y cariñoso" (TE, 538). Pa eirazu maittiorrek!. / ¡Bésame cariñito! / Gaiztuorrek ez desta ein gura ma! / Matxo bat neri oiñ!. / Egin ba agur-agur amamari! eta bota paaaa!. / Ala, emon ma amamari, eta guazen etxera. Ik. patxo.
pa egin. (ma egin). dio ad. (TE). Besar. Behin pa ein nentsanetik, aiskide izan giñan. / Desde que una vez le besé, somos amigos. / Pa eirazu maittiorrek! / ¡Bésame, cariñito! / Ma eixozu zure amatxori, laztanorrek!. / ¡Dále un beso a mamá, cariñito!. / Ia umetxo! egin ma, egin ma zure laguntxuari!. Ik. pa emon.
pa emon. (ma emon). dio ad. (TE). Besar. Ezkutu baten pa emon netsan, eta harrezkero argittan . / Le di un beso en oculto, y luego salió a la luz. / Ala!, emon ma amamari, eta guazen etxera. / Honek umionek beti pa emoten dihardu. / Emoidazu ma, maittia; ala! emon ma aittatxori! / Ikusi nun doian Arantxa; botaixozu ma hemendik!. Ik. pa egin.
pabonu (fabonu). iz. (TE). Taller de pavonado.   Piezak illuntzeko edo pabonatzeko taillarrari deitzen jako fabonua (ETNO). / "Una de las artesanías de la armería" (TE, 617). Fabonua eta nikela zittuan Ibarbeian. / Tenía un taller de pavón y niquelado en Ibarbeia. / Isidoro Aldeanuak, Arraindi-kalian eukan pabonua. Ik. txarol.  Toribio Etxebarriak Pabonua sarreran zera diño: "Más frecuente fabonua" (TE, 617). Gaur egunian arruntagua da pabonua, pabonau, paboia...
padar iz. (TE). Burladero, barrera, zona de seguridad.   "En lides peligrosas, el lugar seguro. En los toros, el burladero" (TE, 617). Padarretik zezenak ikusi, hobe dalako bildurti irauntzia, txalo artian hiltzia baiño. / Ver los toros desde la barrera, porque es mejor durar cobarde, que morir entre aplausos.
paga iz. (TE). Paga, gratificación.   "Gratificación, especialmente la que se da en días de fiesta a los menores" (TE, 618). Jai-eguna da gaur eta pagia bihar dogu. / Hoy es día de fiesta y necesitamos paga.
pagadi (pagari). iz. (TE). Hayedo. Iñausi barik bada pagadixa eta sasoia aukerakua, ez dira faltako urritxak, urdiñak, ondduak eta saltsa-perretxikuak. / Si el hayedo está sin podar, no faltarán setas.
pagamendu (pagamentu). iz. (TE). Pago, liquidación. Oker haren pagamendua, astuna izan zan. / La liquidación de aquel contratiempo fue pesada. Ik. pagu, ordain.
pagatxa iz. (ETNO). Hayuco, fruto del haya. Ik. pago-ezkur.  Pagatxa be ezaguna da, baiña pago-ezkur asko be gehixago erabiltzen da.
pagatza
1. iz. (TE). Hayedo. Arrate gaiñeko pagatzia Okelerre alkatiak mihaztu eban, haundiñak aizkoriari emotiakin. Ik. pagadi.  Mugatutako formia holan esango leukie eibartar petuak, "con acento prosódico en la segunda a" (TE, 618): [pagátzia]. Holan, azentuak aditz izena eta izena apartatzeko balio dau.
pagau pagatze [pagatu] . du ad. (TE). Pagar. Mundu honetan dana pagatzen da, lehenago edo geruago. / Antes o después, todo se paga en este mundo. / Ha behintzat, pagatziak ez dau estutuko. / A aquél al menos, no le apurará el pagar. / Zelan jornalik pagau bihar ez jakuen. (Zirik 112). Ik. ordaindu.  Berba arrunta Eibarren, asko erabiltzen da.
pagauso (pago-uso). iz. (TE). Paloma torcaz. (Columba palumbus). Uda-azkenian pago-usuak pasatzen ziran han zihar. / En el otoño pasaban tórtolas por aquel lugar. / Ene!, ezkurrez beteta dago hau usuau, paguanak daukaz gehixenak. Izen be, horregaittik esaten jakue honei "pago-uso", ezta?.  "Paseko usorik ugarixena. Pago artian bizi eta pago-ezkurrak jaten dittualako esaten ei jako pagauso" (ETNO).
pagauso txiki. (pauso txiki). iz. (ETNO). Paloma zurita. (Columba oenans).
Pagei [Pagaegi] . b. iz. (TE). Pagei (caserío).   Eibarkua, Mandiola ballekua. Pagei eta Pagei Korta, Mandiola ballian dira.
pago (pagu, pao). iz. (TE). Haya. (Fagus silvatica). Paguetan agertzen da urako beruetan, "Rosalia alpina" esaten jakon kakalardo adar-luze bat. / En las hayas aparece en los calores del verano, un cerambicido llamado "Rosalia alpina". / Pagu harek eukan gerrixa, lau gizonez hartu ezindakua. / El tronco de aquella haya no lo podían abrazar cuatro hombres. / Basarrixak eitteko ez zan erabiltzen, bigunegixa da. Burdixari ardatza sartzeko eta buztarrixak eitteko bai. Ikatza eitteko be bai.  Toponimixan ugari ageri da: Pagamendi, Pagaegi, Pagoaga...
pago-arbola. iz. (TE). Haya.   "Arbol de la especie haya" (TE, 618). Pago-arbolia hartu biharrian basuak biztutzeko, piñu azkarra hartu dabe. / En vez de plantar hayas para repoblar los montes, han plantado el pino que crece en poco tiempo.
pago-buru. iz. (TE). Copa del haya. Pago-buruegaz, subilla eitten da gaur gure Patxi. / Hoy Francisco está haciendo leña de los cabezales de hayas.
pago-ezkur. iz. (ETNO). Hayuco, fruto del haya. Ik. pagatxa.  Pagatxa be ezaguna da, baiña pago-ezkur asko be gehixago erabiltzen da.
pago-gerri. iz. (TE). Tronco del haya. Pago-gerrixak zerrerixara jatxi dittue oholgintzarako. / Los troncos de haya los han bajado al aserradero, para hacer tablas.
pago-ipurdi. iz. (TE). Raigón de haya.   "Cuerpo de los raigones, que son base del tronco" (TE, 618). Pago-ipurdixetan ezpalgintzan, biharrik ez zanian armerixan. / Cuando no había trabajo en la armería, se dedicaban a hacer leña de los raigones de las hayas desmontadas.
pago-orri. (pao-orri). iz. (NA). Hoja de haya. Azpixan dana pao-orrixa dao.
pago-tantai. iz. (TE). Haya brava, haya sin desmochar.   "Ejemplar de haya brava, o sea, de la que no se ha hecho leña" (TE, 618). Arrate gaiñian ziran pago-tantai ederrak. / En lo alto de Arrate había hermosas hayas bravas.
pago-zuztar. iz. (TE). Raigón de haya. Lurrian gelditzen diran pago-zuztarrak, arbolia bota eta gero, ezpalgintzarako. / Los raigones que quedan en tierra, después de desmontada la haya, se dejan para leña.
Pagoaga b. iz. (TE). Pagoaga (caserío).   Eibarkua da, Arrate ballekua. Pagoaga, Arrate balleko baserri onetariko bat.  Esan, Paua esaten da gaur egunian.
pagotx
2. l. iz. (TE). Pagatza (lugar).   "Lugar en jurisdicción de Elgueta" (TE, 617). Aixola errekatik gora, Pagatzara urten genduan, Elorrixorako. / Pagatza, Asuntza, Azurtza, Ariatza...
[pagotxa] (paotx, pagatx). iz. (TE). Trébol encarnado. (Trifolium incarnatum).   "Trébol, planta forragera" (TE, 617). Saill honetan pagatxa erain dogu. / En esta pieza hemos sembrado trébol.
pagotx-hazi. (pagatx-hazi). iz. (NA). Semilla de trébol encarnado. Ni ez nitzan lehen juaten baiña ba! aitta zana beti ferixara! Elgoibarrera eta Abadiñora eta! Sanblasetan; eta Zumarrara eta, Santa Luzia... eta horrek jakiñekuak behintzat beti! Eta Debara be bai, pagatx-hazixakiñ eta! Debara be juaten zan aitta zana pagatx-hazixa saltzera.
pagu (pagu). iz. (TE). Pago. Eskatixozu ein detsazun paguan agirixa. / Pídele recibo del pago que le has efectuado. / Mesede eiñen pagua, ate ostian palua. / El pago de los favores, palo tras la puerta. / Ondo eiñan pagua, ate ostian palua. / El pago de lo bien hecho, el palo tras la puerta. Ik. pagamendu, ordain.
paillazo (payazo). iz. (NA). Payaso. Neska! paillazua jiruriñat!.
paiñelua iz. (ETNO). Juego del pañuelo escondido.   Jokua da: paiñelu bati korpillua egiñ eta ezkutau.
paitta [paita] . iz. (TE). Pato. (Anas platyrrhynchos). Hor nun doian paittia dirudixala bere pausuakin! / ¡He ahí dónde va que parece un pato con el paso que lleva! Ik. bili.  Etxeko edo basarriko ahatendako izena da; pasekuak eta kazakuak ahatak dira; basarrikuak bilixak edo paittak.
pajaro izond. (NA). Astuto,-a, sagaz, pícaro,-a, marrullero,-a. Hori kalekuori, hori da pajaria!  Emakumiendako pajara erabiltzen da.
paketetxo iz. (OEH). Paquete pequeño. Eta paketetxo batian bialdu ei eben, Briviescarutz: legatza, lanpernak (perzebiak) eta txakolin botilla bat. (Zirik 47).
pala iz. (ETNO). Pala de rueda.   Tikiñoi, azeliñ, errueda edo turbiñian beso planuetariko bat, nun urak indarra eginda turbiñiari bira eragitten detsan. Burdiñoletako berbia da. Oletan errueda mota bi erabiltzen dira: paladunak ("karramadunak" be deitzen jakuenak) eta potadunak. Ik. pota, karrama.
palanka
1. iz. (TE). Eje de transmisión mecánica, palanca. Palankia okertu jaku eta poliak saltua dauka.
2. iz. (TE). Barra de hierro, palanca.   "Mendittik harlozak etaratzeko burdiñazko palanka haundixak" (ETNO). Palankia botatzen onena, X palankalarixa. Ik. harpiko, harloza.
3. iz. (ETNO). Palanca del fundidor.   Urtzaillian burdiñagia, agoia su-azpittik ataratzeko. Haixebidia edo toberia garbitzeko be erabiltzen da. Burdiñoletako berbia da. Urtzailliari, laguntzen deutse agoia su-azpittik ataratzen ijeliak eta gatzamailliak, bakotxak bere burdiñaga edo palankiaz. Ik. burdiñaga.
palanka-botatze. iz. (NA). Lanzamiento de jabalina, lanzamiento de palancas de hierro. Pedro be palanka-botatzen eta, ona; palanka-botatzen eta jabalina-botatzen eta.... Ik. palanka-jaurtitze.
palanka-jaurtitze. iz. (ETNO). Lanzamiento de palancas de hierro, lanzamiento de jabalina. Ik. palanka-botatze.
palankalari (palankari). iz. (TE). Lanzador,-a de palanca, lanzador,-a de jabalina. Palankia jaurtitzen onena, X palankalarixa.
palo iz. (TE). Palo. Mesede egiñen pagua ate ostian palua. / El pago de los favores, palo tras la puerta. / Ondo eiñan pagua ate ostian palua / El pago de lo bien hecho, el palo tras la puerta.
paltrikara [faltrikera] (paltrikera, patrikara, fatrikara). iz. (TE). Faltriquera, bolsillo de la ropa. Etxekoandrian paltrikeria astuna dago. / La faltriquera del ama de casa está pesada. Ik. poltsa.