Eibarko euskara hiztegia
M LETRA
mostradore
(mostraor, muestradore).
iz.
(JSM).
Mostrador.
Mostraoran bestaldetik. (Zirik 123).
/
Tabernako muestradorian. (Zirik 64).
mosu
mosu-kitarra.
iz.
(NA).
Filarmónica.
Hori goguan daukat, bai!, mosu-kitarria; gaztetan bai!, mutillak eta danak hantxe! /
"Soiñua" be bai eta "fillarmonikia" be bai. Beste bat zan mosu-kitarria. Ni umia nitzanian, mutillak, danak, hoixe joten mutiko guztiak, tturri-tirri-turri-turri..., eta halaxe izen be, mosu-kitarria! Baiña bestia filarmonikia da, e?!.
motabatzaille
iz.
(ETNO).
Camachuelo.
(Pyrrhula pyrrhula).
Ik.
puntabatzaille,
lorabatzaille,
frutabatzaille.
UZ: gailupa.
motel
izond.
(TE).
Soso,-a,
insípedo,-a,
flojo,-a,
lento,-a,
apagado,-a,
abatido,-a,
pálida (luz),
poco viva,
que no bota (pelota).
Bizittasuna edo indarra falta jakona; geldua, azkarra ez dena; gatzbakua.
Berakatz-salda hau motela dago. / Este caldo de ajo está soso. /
Gaur argixak motelak dagoz. / Hoy las luces están mortecinas. /
Burua argi ta hankak motel. (Zirik 117).
Ik.
gazi.
motelaldi
iz.
(TE).
Decaimiento,
cansancio,
indisposición pasajera.
Moteltasunezko edo gorputzaldi txarreko egoeria.
Goizetik, motelaldixakin jaiki naiz. / Me he levantado a la mañana con una indisposición (con mal cuerpo). /
Aspaldi, motelaldixa darabil gure aittak. / Hace tiempo que anda maluco nuestro padre.
moteldu
moteltze
( moteldutze)
.
du
ad.
(TE).
Decaer,
debilitarse,
aminorar,
entibiar,
desalar,
apagar,
rebajar.
Motel bihurtu. Bizittasuna edo indarra galdu edo kendu.
Oso moteldu naiz ondoez honekin. / He decaído completamente con esta indisposición. /
Gazitzia ein dozu baiña ez dakit nola eingo dozun moteldutzia. / Ya lo has salado, pero no sé cómo lo vas a desalar. /
Moteldizu argi hori, biziegixa dago ba. / Amortigua esa luz, pues está demasiado viva. /
Moteltzia gurarik, alperrik galdu dot. / Queriendo desalarlo, lo he echado a perder.
moteltasun
iz.
(TE).
Desmadejamiento,
decaimiento,
lentitud,
insipidez.
Motel daguanan egoeria; gorputz txarra.
Nahieza eta moteltasuna darabitt egun hónetan. / Malestar y desmadejamiento traigo estos días.
moto
iz.
(TE).
Moto,
motocicleta,
ciclomotor.
Motua erosi guran dabil nere illobia. / Mi nieto está queriendo comprar una moto.
1. motroillo
1.
[motrailu]
.
iz.
(TE).
Mortero,
almirez.
Guk genduan motroillo sendua letoizkua zan. / El mortero que teníamos era de latón.
motxailla
[motxaile]
(motzailla, motzaille).
iz.
(TE).
Gitano,-a.
"De los gitanos que hablaban vascuence se decía motxallak, Esquiladores" (TE, 709).
Motxaillak, astuak moztutzen eta hónen salerosixan bizi diralako. /
Akabatzaillia, bizar-kentzaillia, hazur-konpontzaillia, motzaillia... /
Erosi ei zetsezen pasadizuan zoiazen motxallaren batzuri txerrikumeren batzuek. (Zirik 59).
Ik.
ijito,
hungriano.
Ijito berbia ezagutu bai, ezagutzen da, baiña motxailla da Eibarren erabiltzen dana.
motxaillakerixa
[motxailakeria]
.
iz.
(TE).
Gitanería,
traición,
trampa,
engaño.
Motxaillakerixa zatarra harek lagun bati ein detsana. / Fea gitanería la que aquél ha hecho a un amigo.
motxaillakide
(motzaillekide).
iz.
(TE).
Gitano,-a.
Karmen, motzaillekide bat... / Carmen, una gitana...
Ik.
ijito,
motxailla.
motxaillatu
motxaillatze
[motxailatu]
( motxaillatutze)
.
da
ad.
(TE).
Agitanarse,
volverse descarado,-a,
hurtador,-a [fig].
Motxailla bihurtu; Irudizkoa: lotsabakotu.
Soldautzan, guztiz motxaillatu zan lehen apala zana. / Se volvió descarado en el servicio militar, aquél que antes era dócil. /
Ez jata mira eitten, jende haren artian motxaillatutzia. / No me extraña que entre aquella gente se volviera descarado. /
Bihar eban gizajo harek apur bat motxaillatzia. / Ya le hacía falta a aquel pobre volverse un poco gitano.
motz
1.
(motx).
izond.
(TE).
Corto,-a,
bajo,-a,
achaparrado,-a.
Altura (edo luzera) gitxikua.
Nafar haura, motza, baiña bai zailla eta indartsua. / Aquel navarro, achaparrado, pero recio y obstinado. /
Hori pelotarixa, motza, baiña gogorra.
2.
izond.
(TE).
Macizo,-a,
fuerte,
robusto,-a.
Haundixa, sendua, edarra.
Laster ezkonduko da gure neskamotza. / Pronto se casará nuestra muchachota.
Neska-mutillekin esaten da gehixenbat: neskamotza, mutilmotza.
3.
izond.
(TE).
Desafilado,
romo.
"Zorrotza ez dana, kamutsa" (ETNO).
Irataixa oso motza daukagu. / Tenemos completamente desafilada la hoz. /
Motz-motz egindako barautsakin habil hor zulatu nahixan?: denporia galtzia nahi ez badok zorroztik barautsori! . /
Hori hortzori motza darabik eta jan eziñik bihar gitxiago egitten diharduk; gaiñera piezak be latz-latz lagatzen jittuk.
4.
izond.
(OEH).
Corto,
escaso.
Ez zan motzagua izan Haragille eta honen emaztiari sartu
jakuen bildurra. (Ibilt 4629.
jakuen bildurra. (Ibilt 4629.
1. mozkor
1.
iz.
(TE).
Borrachera.
Gizon handiak ere / ikusi ditut nik / beren mozkorra ezin / disimulaturik.
/ He visto a gente gorda sin poder disimular su borrachera.
2.
izond.
(TE).
Borracho,-a,
dado,-a a la bebida.
Sarri mozkortzen dana.
-Mozkorra harrapau dau zure gizonak. -Ez da lehelengo bidarrez, mozkor galdu bat da eta. / -Tu marido ha agarrado una borrachera. -No será la primera vez, porque es un borracho perdido.
Ik.
hordi,
mozkorti.
Ez ei da hordi bezin peioratibua (TE, 603).
mozkorrillo
izond.
(NA).
Borrachín,-a.
Kaporala mozkorrillo bat zan. Bizi zian gure onduan, etxe onduan. Haren esaerak, terribliak! Piso askon uezaba zan, eta -"ene! Kaporala! baiña hainbeste diru hekan, diru eta pisuak hekazen eta, ze ein detsek? jan?!, zelan jan leikiaz ba?!" -"nik ez jittuaraz jan, nik eran! ein jittuaraz!".
Ik.
mozkortxin.