Eibarko euskara hiztegia
K LETRA
kaskil
1.
[kaskail]
.
izond.
(TE).
Pusilánime,
débil,
inconstante.
Adore bakua; Ahula; aldakorra.
Gizon kaskilla urten desku haretxek. / Medroso hombre nos resultó aquel.
2.
[kaskail]
.
izond.
(AN).
Frívolo,-a,
casquivano,-a,
alocado,-a.
"Zoroa, kaskajoa, buruariña" (AN).
Zaldun kaskill zorua arteraiñok zan senarra, orduantxe konturatu zan emazte ona zer ederra zan. (Ibilt 466).
/
Andra kaskillak haren desiua aukeratzeko, esan zetsan senarrari... (Ibilt 463).
/
[...] gure natura kaskilla. (Ibilt 224).
/
Senar kaskil honek... (Ibilt 456).
/
[...] nere gizon kaskillori... (Ibilt 457).
kaskilkerixa
iz.
(AN).
"Kaskajokerixak" (AN).
Konfesau zetsen zer kaskilkerixak sortu eban danen atsekabe haura. (Ibilt 462).
Kaskillkerixak (Ibilt 222).
Kaskurrio
gatxiz.
(TE).
Kaskurrio (apodo).
Kaskurrionekuak baziran Eibarren, urria lako ule-argixak.
kasta
iz.
(TE).
Casta,
linaje,
ascendencia,
clase,
tipo.
Txara sakoneko intxaur kastia lako gogorrik, ez zan inguruan bota-kontra eitteko. /
Motzaille kasta gogorrekua zan. /
Kasta uletsuak ei ziran [txerrikumeak]. (Zirik 59).
joxe-kasta.
iz.
(TE).
Gitano.
Joxe-kasta arraixua!
Ik.
kasta arraixo.
TEn mutikoskor sasoian erabiltzen zan: "Los muchachos, de oirlo a los mayores, les gritábamos" (TE, 470).
1.
[motxaile-kasta]
.
iz.
(TE).
Raza gitana.
Motxaillien edo ijituen arraza.
Karmen, zorigaiztokua, Euskal Herriko motxailla-kastia zan. / Carmen, la de la mala ventura, era de la raza de los gitanos del País Vasco.
2.
[motxaile-kasta]
.
izond.
(TE).
De raza gitana,
resistente,
tenaz,
durable [fig].
Motxailla arrazakua; esangura figuraduan, zailla, gogorra.
Gure mutiko hau, motxailla-kastia. / Este nuestro muchacho es un gitano. /
Intxaur motxailla-kastia. / Nueces (llamadas) de raza gitana (porque resistían a todas).
kastigatzaille
[gaztigatzaile]
.
iz. / izond.
(OEH).
Castigador.
Zigortzaillia.
Zeregiña amaittuta jatxi zan kastigatzaillia, esanaz emaztiari, oroituko ebala zigortuak bere bizi guztian Iñuzente eguna. (Ibilt 470).
kastigau
kastigatze
(kastiau, kastiatze, kastiautze).
du
ad.
(TE).
Cruzar,
encastar.
Gure txakur zurixa, zuen baltzagaz kastiau gura genduke. / Quisiéramos cruzar nuestro perro blanco con vuestro negro. /
Zenbat urriñagoko alderdixagaz kastiatzia hobe, esaten dabe. / Dicen que es mejor cruzar con la variedad más lejana. /
Ondiokan ez dozue zuen txakurra kastigau? Badaka ba edadia!.
Ik.
iskua bota,
iskotu,
apotu,
beteta,
adarittu.
"Animalixekin esaten da; txakurrekin erabiltzen da gehixenbat; konejuekin, kuixekin eta antzerakuekin be bai. Ganauakin eta ardixekin ostera ez" (ETNO).
1. kastigau
1.
kastigatze
[gaztigatu]
.
du
ad.
(JME).
Castigar.
Zigortu.
Ama, maixuak errekreo barik kastigau nau.
kastillo
iz.
(ETNO).
Castillo,
pila de madera.
Egurrak txukun eta zuzen tolosteko modua.
Zerrautako oholak kastilluan ipintzen dira, pillan ipini biharrian, ba, kastilluan kurioso-kurioso tolostu. /
Egundoko kastilluak egoten zittuan Okandi aurrian.
kasu egin
(kaso egin).
dio
ad.
(TE).
Hacer caso a algo o alguien,
prestar atención.
Kaso eirazu, zeure onerako esaten detsut ba esaten detsurana. / Hazme caso, pues es para tu bien lo que te digo. /
Ezeixozu kasorik ein, zoro bat dalako. / No le hagas caso, porque es un loco. /
Halako gertakizuneri tabernari gehixenak ez detse kasurik eitten. (Zirik 49).
Ik.
jaramon egin.
Baiezkuan eta ezezkuan erabiltzen da; ezezkuan: kasu(rik) e(g)iñ ez. TEn sasoian sarri erabiltzen zan: "Es frecuente, a pesar del jaramon eiñ edo ez" (TE, 483); baiña gaur egunian sinonimua barik berau bakarrik erabiltzen da normalian.
kausik be ez egin.
esap.
(TE).
No hacer caso alguno.
Kausik be ez zetsan eiñ. / No le prestó ninguna atención.
Ik.
jaramon egin,
kasu egin,
kasurik be ez.
Gaur egunian ez da erabiltzen; kasurik be ez egin bai erabiltzen da, eta gitxiago bada be baitta jaramonik be ez egin.
kausiñorik egin ez.
esap.
(TE).
No hacer caso.
Kasurik egin ez.
Ik.
jaramon egin,
kasu egin,
kasurik egin ez.
Gaur egunian, kasurik egin ez erabiltzen da.
kataian egon
(katian / kateian egon).
da
ad.
(ETNO).
Estar encadenado,
atado a la cadena.
Txakurra lotuta egon.
katakume
(katakuma).
iz.
(TE).
Gatito,
cría de gato.
Katakume txatxarra izan arren, txakur haundixari atzera erain zetsan, erpak erakutsixaz. / Aunque era una cría de gato, le hizo retroceder a un perro grande enseñándole las uñas.
Katalangua
[Katalangoa]
.
b. iz.
(TE).
Katalangua (caserío).
Eibarkua.
Bolinguan gaiñian, Katalangua.
katamixar
(katumixar, katamitxar).
iz.
(TE).
Ardilla.
(Sciurus vulgaris).
Hango intxaurrak, katamixarrak batzen dittu. / Las nueces de aquel lugar las cosecha la ardilla. /
Katamixarra hildakuan hartu baiño lehenago ordu erdi edo itxain bihar da, hoztu arte: arkakusuz jositta egoten da.
Ik.
katagorri.
katanar
iz.
(TE).
Agateador,
trepa-troncos.
(Certhia brachydactyla).
"Pájaro del país" (TE, 484).
Katanarra? ez dakit nola esaten jakon erderaz txori honi.
UZ: gerri-txoria.
katapardo
iz.
(ETNO).
Jineta.
(Genetta genetta).
Oiñ ez, aspaldi ez. Katapardua galdu egin da. Bueno! Urtiak ikusi ez dotela.
katarramixon
iz.
(ETNO).
Juego y canción que se canta a los niños pequeños mientras se les acaricia la cara.
Katarramixon, nun izan? Araban. Zer ekarri? Zapata ta gerriko. Zeiñendako? Gure txikixandako!.
katarro
iz.
(TE).
Catarro,
constipado.
'Katarrua': hitz edo berba hau griegotik datorrela diñue, baiña euskerazko itxura guztia dau. / Esta voz dicen que procede del griego, pero tiene todas las apariencias de vasca. /
--Katarro apurren bat bada be, esku ta hankak lotzen destazena-- haren igesixango erantzuna. (Ibilt 464).
katarrua zoldu.
[katarroa soldu]
.
esap.
(TE).
Suavizar / ablandar el catarro.
Katarrua samurtu, bigundu, heldu. / "Se dice así de una de las fases del catarro" (TE, 484).
Bero-berotan egotia bihar dozu, katarrua zoldutzeko.
Ik.
samurtu,
zoldu.
kate
1.
iz.
(TE).
Cadena.
Katiegaz lotu dabe, igesik ez deixan eiñ. / Le han atado con cadenas, para que no se escape. /
Katia biharrezkua da makiñak karriatzeko. /
Makiñia katiakin lotuta jaroiek lau gizonen artian. /
Sarita Montielen lepoko katiak zenbat perla dittuan. (Zirik 85).
Artikulua hartzerakuan gehixenak katia esaten dabe, baiña zaharrenak kateia be bai.
2.
iz.
(TE).
Esclavitud.
Gerra itzala izan zan, Afrikako baltzeri katiak kentzeko. / Hubo una guerra espantosa para librar a los negros africanos de la esclavitud.
Pluralian.
3.
iz.
(TE).
Alcabala,
tributo,
impuesto.
Ardauak pagatzen eban kate gogorra. / El vino pagaba una fuerte alcabala.
4.
iz.
(TE).
Aduana,
edificio donde se cobran impuestos,
portazgo.
Olerriako katia, errematian hartu eban. / Tomó en licitación la alcabala de Olarriaga.
kate motz.
iz.
(ETNO).
Cadena gruesa.
Mendiko biharretan erabiltzen dan kate sendua, egurra karriatzeko erabiltzen dana, esate baterako.
katia egin.
du
ad.
(TE).
Entrelazar las manos y formar una cadena o cuerda para bailar la 'sokadantza' o aurresku.
Eskuak alkarri emon, sokadantzarako katia egitteko.
Aurreskua joten ekin orduko tanboliñak, plazan ziran neska-mutillak eitten eben katia eta mutil jatorrenak urtentzen eban erdira, ekarri zeixuen aurrera neskarik ederrena lagun biren erdixan. Han izaten ziran gero saltuak, jirak eta hanka bihurtziak eta jarkerak milla, emakume haren aurrian, hau oso bihurtu arte aurreskolarixa lagun hartzera. Baiña, baimen hau ez zan izaten ikusi barik bestekaldetik atzeskua eitten ebanan ahalegiñak berangana bihurtu gurarik ederra, ez dalako irabaztaillerik beste bat ez bada galtzaille.
Ik.
sokia egin.