Eibarko euskara hiztegia
K LETRA
kulpagarri
[kulpadun]
.
izond.
(AN).
Culpable.
Kulpaduna, erruduna.
[...] baiña ondiok gehixago mintzen eban bere Maittia ete zan kulpagarri pentsatziak (Ibilt 486).
/
[Dukia] zala Maitte bixen zoritxar guztian kulpagarrixa. (Ibilt 489).
/
Moisesen legian behian ba, gizonezkua, andrazkua bezin kulpagarrixa zan autu honetan. (Ibilt 394).
Ik.
kulpadun,
errudun.
Lexikoian ez detsa TEk kulpagarri berbiari sarrerarik egin, bai ostera kulpadun eta errudun berberi.
kulpatu
kulpatze
.
du
ad.
(OEH).
Culpar.
Nere emaztia besterik ez da kulpatzen zaittuana. (Ibilt 480).
kulpatzaille
[kulpatzaile]
.
iz. / izond.
(OEH).
(el) que culpa.
Ez da berba arrunta; ez da erabiltzen.
kulpitto
[pulpitu]
(kulpittu).
iz.
(TE).
Púlpito.
Elizdeixak kulpittotik irakorri dittue, meza nausittan. / Las amonestaciones las han leído desde el púlpito en misa mayor. /
Abadia kulpittora igotzen zan bakotxian [...] baekixan berak nola berba ein. (Zirik 43).
kunbo
iz.
(TE).
Embalse,
presa,
pozo.
Ura batzen dan tokixa, naturala zein egindakua: presia, potzua... / Indarra sortzeko, ura gordetzeko edo herrixak ura euki deixan presa baten bittartez egindako urbatzia. / Erruedak baiño gorago daguan ur-askia (ETNO). / "Lugar donde natural o artificialmente se acumulan las aguas de un río" (TE, 506).
Errekatxu hartan, kunbuak bata bestian ondoren dira eta amorraiñ asko hartzen da. / En aquel regato, los pozos se suceden y se pescan muchas truchas. /
Munikolaneko kunbuan eitten genduan igarixan guk. /
Orbeaneko indar-etxeko kunbua ez da kunbo haundixa baiña amorraiñ asko egitten da. /
Elorriako kunboko albatak astero zabaltzen dittue, kunbua hustu eta garbitzeko. /
Billarrealen eta Ullibarri-Ganboan kunbo galant askuak egin dittue. /
Gu mutikuak giñanian kunbo-estura juaten giñan igarixan ikastera, gero, behin ikasitta gero, kunbo-zabalian igari egitteko.
Ik.
osin,
errotarri,
azelin,
albata,
putzu.
kura-parroko
iz.
(NA).
Párroco.
Irurera be juaten giñan. Iruren izaten zan domekan, Salbador eguna, lehelengo domeka agostuan. Eta han be, trikitixa bakarrik. Eta Arraten, Arraten prohibiduta eon zan sasoi baten, ez dakit ze kura-parroko Eibarren eon zanian, agarraua prohibido terminantemente!.
kurasan
(kruasan).
iz.
(NA).
Croissant.
Hona asko etortzen zan ha lehenao be. Pastelak eta kurasanak eta ekarten zittuan.
kuriosotu
kuriosotze
.
du
ad.
(ETNO).
Limar,
alisar.
Egurrari daukan laztasuna kentzia lezpapel edo arraspa batekin.
Hau egur tiriau kuriosotu bihar juat eskutarako dok eta.
Ik.
ikutu bat emon,
hur bat emon.
kurrikak
[kurrikak]
(orrikak, porrikak).
iz.
(ETNO).
Tenazas.
Metalezko tresnia, erdialdian biratzen daben pieza bi dittuana, mutur batian heldulekua eta bestian burdiñeri oratzeko formia daukana. Taillarretako berbia da.
Derriorrekuak dittuk sutegirako kurrikak.
Ik.
tenazak,
suhatzak,
txirikin,
burdinkato,
orrikak.
Pluralian erabiltzen da normalian: kurrikak (HB); orrikak (Mo); porrikak (Tr).
kurrixka
1.
(kurriska, urrixka, urriska).
iz.
(TE).
Chillido del cerdo.
Txarrixan txillixo bizixa, bildurtuta edo hasarre daguanian botatzen dabena. Bestela, kurrinka egitten dau, kurrin-kurrin (ETNO).
Jokua zan txarrixan kurrixkia zeiñek hobeto eiñ. / Era la apuesta quién había de imitar mejor el gruñido del cerdo. /
San Martin eguna heldu zanian, ai urde haren urriskak eta ostikuak jaurti biharra!. / Cuando llegó el día de San Martín, ¡qué de gruñidos y patadas las de aquel cerdo!
kurrixka egin.
(urriska egin).
du
ad.
(TE).
Gritar,
chillar.
Hutsakin urriska eitten daben jendia ez da gauza ibillera gogor honetarako. / La gente que grita por nada no es propia para estas duras andanzas.
kurrixkalari
(urriskalari).
izond.
(TE).
Chillón,-ona.
Andrazkuak beti dira urriskalarixak. / Las mujeres siempre son chillonas.
kurrumillo
[kurumino]
(kulumiño).
iz.
(NA).
Avispón.
(Vespa crabro).
Erlamiñua eta kurrumillua ez dia bat. Kurrumillua da gorrixa eta horixa, eta izeten da potolo-potolua. Erlamiñuak eukitzen dittu franjak, horixa eta baltza: tripia luze-luzia eukitzen dau; frutan ibiltzen da gehixen. /
Gaur umia kulumiñua baiño erriaua dao.
Ik.
erlamiño.
UZ: liztortzar.
kurtiña
[kortina]
.
iz.
(TE).
Cortina.
Beheratizu kurtiñia, iñok ez gaittiazen ikusi. / Baja la cortina para que nadie nos vea. /
Hobeto eingo zenduan kurtiñia beheratutzia. / Mejor hubieras hecho con bajar la cortina.
kurutze
2.
[gurutze]
(kurutza).
iz.
(TE).
Causa de sufrimiento,
cruz,
carga.
Ai!, harek eukan kurutzia, alaba koittauagaz!
3.
iz.
(ETNO).
Cruces,
brazos de turbina.
Tikiñoien ardatza makuakin lotzeko lau besuak; kurutze formia hartzen dabelako-edo hori izenori. Burdiñoletako berbia da.
Kurutziak 4 ontza zabal (325mm) eta 6 lodiko (140mm) tabloiak dira, korapillo bako haritz garbiz egindakuak.
Ik.
makuak.
Pluralian erabiltzen da.
kurutziak egin.
esap.
(TE).
Extrañarse,
asombrarse,
signar(se),
hacer la señal de la cruz.
Aittiaren egin.
Esan netsanian zelan ziran gauzak, kurutziak eitten geldittu zan. / Cuando le dije cómo eran las cosas, quedó haciendo cruces.
Ik.
aittiarenka.
kurutzian josi.
du
ad.
(TE).
Crucificar.
Lege Zaharreko ari kulpagarrixa bezela (Abad. 16. 8-26) danon pekatu guztiak lepuan hartuta, kurutzian josi eben. / Como el carnero emisario de la antigua ley, cargado con las culpas de todos, le clavaron en la cruz (le crucificaron).
kutsudun
izond.
(OEH).
Que sabe a,
con aire de.
Gipuzkoeraz egin ala gure bizkaittarren kutsuduna egin erabagi nahixan. (Zirik 6).