Logo Eibarko Udala

F LETRA

faborito iz. Favorito en una competición.   Irabazteko aukera gehixen dittuala uste dan kirolarixari esaten jako.
fabrika iz. (OEH). Fábrica.   Lantegixa, taillarra. Bota eben fabrikatik gure gizonori. (Zirik 101). Ik. taillar.
fafo iz. (TE). Banquete, comilona. Gaur gabian fafua dogu Badetenian, hogei lagunek. / Hoy a la noche tenemos comilona donde Badet veinte amigos.
fafu izond. (NA). Inconsistente, fútil. Ba halakotxe gauza bat, hoixe etaratzen dabe zerian, tabernan eta. Ekiñ ordurako ogixa, ogi barik beti! Eta oiñ ogixa, hori fafuori: hori, dana jan leike hori, hori-hori! hori fafuori!
FAI-ko iz. (TE). Anarquista.   "De la Federación Ibérica Anarquista" (TE, 372). Erebixan itxura motelagaz, FAI-kua zan. / Con el aspecto humilde que tenía, era de la FAI.
falta
1. iz. (TE). Falta, carencia, escasez, ausencia. Larregixa hobe faltia baiño. / Mejor sobrar que faltar.
2. iz. (TE). Falta, culpa, error, pecado, error, defecto, fallo, falta.   "Euskerizado con sus derivados para matizar el sinón. utsa, utseiña" (TE, 372). Bere faltia izan zan herrittik kanpora juan biharra. / Fue su falta el tener que salir del pueblo. Ik. huts, kulpa, erru.
1. du ad. (TE). Hacer falta, fallar.   "En el juego de la pelota, el salir de las rayas" (TE, 373). Azkenengo tantuan, igualez zirala, falta eiñ eban hutsagaittik. / En el último tanto, estando a iguales, por una nada hizo falta.
2. du ad. (OEH). Necesitar. Platanuen azalak gordetzeko, falta egingo deskuela-ta. (Zirik 112).
falta izan. esap.
1. zaio ad. (OEH). Faltar. Gutxi falta izan ei jakuen harrika hasteko be. (Zirik 40). Ik. faltau.
2. du ad. (OEH). Carecer de. Buruan falta eben abildadia. (Zirik 108).
faltan. postp. (OEH). A falta de. Plaentxiako eskolatik pasauta ezin leike ibilli gatz faltan. (Zirik 58).
faltau
1. faltatze [faltatu] . da ad. (TE). Faltar, carecer de. Ez larregixa eta ez faltatzia, da onena. / Ni lo demasiado ni lo escaso, es lo mejor. / Zirikatzailliak ta autubatzailliak gure auzoko herrixan be ezin faltau. (Zirik 37). Ik. falta izan.
2. faltatze [faltatu] . du ad. (OEH). Faltar, ofender. Artadi jauna, faltatzen al gare? (Zirik 117).
faltsa eskuadra (baltza eskuadra). iz. (ETNO). Falsa escuadra.   Kañoian eta baskulian arteko eskuadria konprobatzeko txantxilloia. Armerixako berbia da.
faltsu izond. (TE). Falso,-a. Izan danik gizon fiñenan inguruan be, hamabi lagunetik bat faltsua. / Alrededor del hombre más íntegro, de doce personas, uno resultó falso. / Kuletru faltsuagaz huts eiñ ezkero, ez dago biharamonik. / Si te equivocas con un falso culetro (variedad de una especie de setas) no hay día de mañana.
faltsukerixa [faltsukeria] . iz. (TE). Falsedad, engaño. Oker guztietatik, faltsukerixia gehixen hasarratzen dabena. / De todas las bellaquerías, la traición lo que más indigna.
fama iz. (OEH). Fama, renombre. Eibarko jentiak ezker famia izan dau. (Zirik 123).
1. famau
1. famatze [famatu] . du ad. (TE). Ensalzar, dar fama, hacer(se) famoso,-a. Aittuak famatzen dabe ardau zuri hau. / Los entendidos ensalzan este vino blanco. / Haxe jokua irabaztia izan zan haren famatzia. / El ganar aquel juego fue su hacerse famoso.
2. famau
2. [famatu] . izond. (TE). Famoso,-a, célebre. Gayarre, kantari famaua zan. / Gayarre, fue famoso cantor. / "Iriarena"bertso famatuak, alde guztietan ezautzen dira. (Zirik 94). Ik. aittu, entzute haundiko, entzun.
famelixa [familia] . iz. (TE). Familia. Gure famelixan, gure aittaittak eta aurretikuak kañoigiñak izan ziran. / En nuestra familia, los abuelos y antepasados fueron obradores de cañones. / Emakume on bategaz ezkondua zan, oso etxerakua, zeiñegaz euki eban famelixa ederra. (Ibilt 473).
famelixadun [familiadun] . izond. (TE). Que tiene familia. Gaur hil dan gizona, famelixaduna; hiru umezurtz lagatzen dittu. / El muerto de hoy tenía familia; deja tres huérfanos.
famelixako [familiako] . izlag. (TE). Perteneciente a la familia, de familia, familiar. Famelixakotzat izan genduan beti. / Siempre le consideramos como de la familia.
fanfarrerixa [panparreria] (panparrerixa). iz. (TE). Fanfarronería, fanfarronada. Fanfarrerixia ugari erabiltzen dau behintzat tabernan. / En la taberna hace no poco alarde. / Handik aurrera ez ei eban erabilli panparrerixarik. (Zirik 39). Ik. panpan.
fardel (pardel). izond. (TE). Desaliñado,-a, desaseado,-a, abandonado,-a, indolente.   Baldar jazten dana, arlotia. / "Descuidado en el vestir" (TE, 373). Fardel haundi bat einda agertu da gurasuengana. / Ha vuelto a los padres, hecho un ex-hombre. / Hi, tabernan larregi trabatzen haiz. Pardelorrek! (Zirik 26). / Bere errenteru fardel bategaz aiskide. (Ibilt 465). Ik. arlote.
farol (fadol). iz. (OEH). Farol.   Argiontzixa Hartu eban farola ta billa urten zan. (Zirik 120). Ik. gantxil.  Gaur egunian ez da normala farola erabiltzia, baiña sasoi baten makiñatxo batek erabiliko eban gau illunetan, mendi-bidietan.
farolpe. iz. (OEH). Lugar debajo del farol. Farolpian lau hankan gaiñian makurtuta. (Zirik 53).
farra-farra (barra-barra, sarra-sarra). adlag. (TE). En abundancia, abundantemente, copiosamente.   Onomatopeia da. Farra-farra darabil dirua, ez dakigu noiz arte. / Horrek barra-barra dihardu berbetan beti. / Jaionek barra-barra daki ingles, Londresen ikasitta. / Batzuek barra-barra egitten dabe dirua.
farrast onomat. (ETNO). Brazada, onomatopeya.   Igarixan, besarkada bakoitxan zaratia. Gustora jardun neban igarixan, farrast eta farrast alde batetik bestera.
farrastada [parrastada] . iz. (TE). Brazada al nadar.   "En el agua, nadando, una brazada" (TE, 374). Igarixan, farrastada luzia eban. / Nadando, tenía larga brazada. Ik. murgil, igarileku, igarixan egin, igari egin, aratian egin.
febrero iz. (NA). Febrero. Afarixa? nik ez jakixak ba, ni ontxe eon bihar nok eta, ba! febreruan ein biharko juau, febreruan ero!. Ik. zemendi, april, marti, agor, maietz, abendu.  Hauxe da gehixenak erabiltzen dabena; gaztien eta alfabetatuen artian HBko otsail be bai; mugatuan: fébrerua.
fede iz. (TE). Fe, creencia. Fedia da, ikusi ez doguna siñistia. / La fe es creer lo que no hemos visto. / Berak ez eukan fede askorik medikuak geixuak osatzeko gauza ziranik. (Zirik 52). Ik. siniskera, sinismen.
fede emon. dio ad. (TE). Dar fe, creer en, confiar, dar la palabra, atestiguar. Fede emoten detsat haren esanari. / Doy fe a lo que aquél dice.
fede gitxiko. izlag. (TE). Escéptico,-a, de poca fe. Nahiz da egunero elixara juan, fede-gitxikua, obrak agertzen daben letz. / Aunque vaya todos los días a la iglesia, hombre de poca fe, como lo atestiguan sus obras.
fedebako [fedegabeko] . izlag. (TE). Incrédulo,-a, no creyente, infiel. Nahiz da pekatari haundixa izan, ez zan fedebakua. / Aunque era gran pecador, no era hombre sin fe. Ik. fedegabe.