Eibarko euskara hiztegia
F LETRA
faborito
iz.
Favorito en una competición.
Irabazteko aukera gehixen dittuala uste dan kirolarixari esaten jako.
fabrika
iz.
(
OEH).
Fábrica.
Lantegixa, taillarra.
Bota eben fabrikatik gure gizonori. (Zirik 101).
Ik.
taillar.
fafo
iz.
(
TE).
Banquete,
comilona.
Gaur gabian fafua dogu Badetenian, hogei lagunek. / Hoy a la noche tenemos comilona donde Badet veinte amigos.
fafu
izond.
(
NA).
Inconsistente,
fútil.
Ba halakotxe gauza bat, hoixe etaratzen dabe zerian, tabernan eta. Ekiñ ordurako ogixa, ogi barik beti! Eta oiñ ogixa, hori fafuori: hori, dana jan leike hori, hori-hori! hori fafuori!
FAI-ko
iz.
(
TE).
Anarquista.
"De la Federación Ibérica Anarquista" (TE, 372).
Erebixan itxura motelagaz, FAI-kua zan. / Con el aspecto humilde que tenía, era de la FAI.
falta
1.
iz.
(
TE).
Falta,
carencia,
escasez,
ausencia.
Larregixa hobe faltia baiño. / Mejor sobrar que faltar.
2.
iz.
(
TE).
Falta,
culpa,
error,
pecado,
error,
defecto,
fallo,
falta.
"Euskerizado con sus derivados para matizar el sinón. utsa, utseiña" (TE, 372).
Bere faltia izan zan herrittik kanpora juan biharra. / Fue su falta el tener que salir del pueblo.
Ik.
huts,
kulpa,
erru.
1.
du
ad.
(
TE).
Hacer falta,
fallar.
"En el juego de la pelota, el salir de las rayas" (TE, 373).
Azkenengo tantuan, igualez zirala, falta eiñ eban hutsagaittik. / En el último tanto, estando a iguales, por una nada hizo falta.
2.
du
ad.
(
OEH).
Necesitar.
Platanuen azalak gordetzeko, falta egingo deskuela-ta. (Zirik 112).
1.
zaio
ad.
(
OEH).
Faltar.
Gutxi falta izan ei jakuen harrika hasteko be. (Zirik 40).
Ik.
faltau.
2.
du
ad.
(
OEH).
Carecer de.
Buruan falta eben abildadia. (Zirik 108).
faltan.
postp.
(
OEH).
A falta de.
Plaentxiako eskolatik pasauta ezin leike ibilli gatz faltan. (Zirik 58).
faltau
1.
faltatze
[faltatu]
.
da
ad.
(
TE).
Faltar,
carecer de.
Ez larregixa eta ez faltatzia, da onena. / Ni lo demasiado ni lo escaso, es lo mejor. /
Zirikatzailliak ta autubatzailliak gure auzoko herrixan be ezin faltau. (Zirik 37).
Ik.
falta izan.
2.
faltatze
[faltatu]
.
du
ad.
(
OEH).
Faltar,
ofender.
Artadi jauna, faltatzen al gare? (Zirik 117).
faltsa eskuadra
(baltza eskuadra).
iz.
(
ETNO).
Falsa escuadra.
Kañoian eta baskulian arteko eskuadria konprobatzeko txantxilloia. Armerixako berbia da.
faltsu
izond.
(
TE).
Falso,-a.
Izan danik gizon fiñenan inguruan be, hamabi lagunetik bat faltsua. / Alrededor del hombre más íntegro, de doce personas, uno resultó falso. /
Kuletru faltsuagaz huts eiñ ezkero, ez dago biharamonik. / Si te equivocas con un falso culetro (variedad de una especie de setas) no hay día de mañana.
faltsukerixa
[faltsukeria]
.
iz.
(
TE).
Falsedad,
engaño.
Oker guztietatik, faltsukerixia gehixen hasarratzen dabena. / De todas las bellaquerías, la traición lo que más indigna.
fama
iz.
(
OEH).
Fama,
renombre.
Eibarko jentiak ezker famia izan dau. (Zirik 123).
1. famau
1.
famatze
[famatu]
.
du
ad.
(
TE).
Ensalzar,
dar fama,
hacer(se) famoso,-a.
Aittuak famatzen dabe ardau zuri hau. / Los entendidos ensalzan este vino blanco. /
Haxe jokua irabaztia izan zan haren famatzia. / El ganar aquel juego fue su hacerse famoso.
2. famau
2.
[famatu]
.
izond.
(
TE).
Famoso,-a,
célebre.
Gayarre, kantari famaua zan. / Gayarre, fue famoso cantor. /
"Iriarena"bertso famatuak, alde guztietan ezautzen dira. (Zirik 94).
Ik.
aittu,
entzute haundiko,
entzun.
famelixa
[familia]
.
iz.
(
TE).
Familia.
Gure famelixan, gure aittaittak eta aurretikuak kañoigiñak izan ziran. / En nuestra familia, los abuelos y antepasados fueron obradores de cañones. /
Emakume on bategaz ezkondua zan, oso etxerakua, zeiñegaz euki eban famelixa ederra. (Ibilt 473).
famelixadun
[familiadun]
.
izond.
(
TE).
Que tiene familia.
Gaur hil dan gizona, famelixaduna; hiru umezurtz lagatzen dittu. / El muerto de hoy tenía familia; deja tres huérfanos.
famelixako
[familiako]
.
izlag.
(
TE).
Perteneciente a la familia,
de familia,
familiar.
Famelixakotzat izan genduan beti. / Siempre le consideramos como de la familia.
fanfarrerixa
[panparreria]
(panparrerixa).
iz.
(
TE).
Fanfarronería,
fanfarronada.
Fanfarrerixia ugari erabiltzen dau behintzat tabernan. / En la taberna hace no poco alarde. /
Handik aurrera ez ei eban erabilli panparrerixarik. (Zirik 39).
Ik.
panpan.
fardel
(pardel).
izond.
(
TE).
Desaliñado,-a,
desaseado,-a,
abandonado,-a,
indolente.
Baldar jazten dana, arlotia. / "Descuidado en el vestir" (TE, 373).
Fardel haundi bat einda agertu da gurasuengana. / Ha vuelto a los padres, hecho un ex-hombre. /
Hi, tabernan larregi trabatzen haiz. Pardelorrek! (Zirik 26).
/
Bere errenteru fardel bategaz aiskide. (Ibilt 465).
Ik.
arlote.
farol
(fadol).
iz.
(
OEH).
Farol.
Argiontzixa
Hartu eban farola ta billa urten zan. (Zirik 120).
Ik.
gantxil.
Gaur egunian ez da normala farola erabiltzia, baiña sasoi baten makiñatxo batek erabiliko eban gau illunetan, mendi-bidietan.
farolpe.
iz.
(
OEH).
Lugar debajo del farol.
Farolpian lau hankan gaiñian makurtuta. (Zirik 53).
farra-farra
(barra-barra, sarra-sarra).
adlag.
(
TE).
En abundancia,
abundantemente,
copiosamente.
Onomatopeia da.
Farra-farra darabil dirua, ez dakigu noiz arte. /
Horrek barra-barra dihardu berbetan beti. /
Jaionek barra-barra daki ingles, Londresen ikasitta. /
Batzuek barra-barra egitten dabe dirua.
farrast
onomat.
(
ETNO).
Brazada,
onomatopeya.
Igarixan, besarkada bakoitxan zaratia.
Gustora jardun neban igarixan, farrast eta farrast alde batetik bestera.
febrero
iz.
(
NA).
Febrero.
Afarixa? nik ez jakixak ba, ni ontxe eon bihar nok eta, ba! febreruan ein biharko juau, febreruan ero!.
Ik.
zemendi,
april,
marti,
agor,
maietz,
abendu.
Hauxe da gehixenak erabiltzen dabena; gaztien eta alfabetatuen artian HBko otsail be bai; mugatuan: fébrerua.
fede
iz.
(
TE).
Fe,
creencia.
Fedia da, ikusi ez doguna siñistia. / La fe es creer lo que no hemos visto. /
Berak ez eukan fede askorik medikuak geixuak osatzeko gauza ziranik. (Zirik 52).
Ik.
siniskera,
sinismen.
fede emon.
dio
ad.
(
TE).
Dar fe,
creer en,
confiar,
dar la palabra,
atestiguar.
Fede emoten detsat haren esanari. / Doy fe a lo que aquél dice.
fede gitxiko.
izlag.
(
TE).
Escéptico,-a,
de poca fe.
Nahiz da egunero elixara juan, fede-gitxikua, obrak agertzen daben letz. / Aunque vaya todos los días a la iglesia, hombre de poca fe, como lo atestiguan sus obras.
fedebako
[fedegabeko]
.
izlag.
(
TE).
Incrédulo,-a,
no creyente,
infiel.
Nahiz da pekatari haundixa izan, ez zan fedebakua. / Aunque era gran pecador, no era hombre sin fe.
Ik.
fedegabe.