B Letra

burdingeza [burdina gozo] . iz. (ETNO). Hierro dulce. Zirkuitu magnetikuetarako egokixa dan burdiña suberatua. / Burdiña huts txamarra, xaflakorra eta mekanizatzeko erreza.

burdingintza iz. (ETNO). Siderurgia. Burdiñia egitteko edo lantzeko lanbidia. Burdiña-industria. Mogel eta burdingintza.

burdingorri iz. (TE). Cobre. Kolore gorriskia daben metala, oso harikorra eta xaflakorra eta bero eta elektrizidade eruaitaille ona (Cu) (ETNO). Arrateko aldietan, bazan burdingorri gei apurren bat. / En partes de Arrate había indicios de cobre. Ik. urraida.

burdinguri iz. (ETNO). Hierro maleable. Burdiñurtuan eta galtzairuan arteko aleaziñua. Suberatu egitten da xaflakor bihurtzeko. Burdiñurtu xaflakorra be deitzen da.

burdinkato iz. (ETNO). Tenazas grandes de ferrería. Agoia mogitzeko kurrikak edo tenazak. Ataratzen dabe [agoia] sutegittik agirira (...) Botatzen dabe behera eta txirikiña edo burdinkato bat iratsirik (burdinkatuakin helduta) daroie gabipera. Ik. txirikin, kurrikak, orrikak.

burdiñola [burdinola] . iz. (TE). Ferrería. Burdin-minerala landu eta burdiñia etaratzen eta lantzen zan antxiñako lantegixa (ETNO). Olerrian eta bai Eitzan, baziran burdiñolak. / Tanto en Olarreaga como en Eizaga, había ferrerías. Ik. zeharrola, ola, haizeola, agorrola.

burdiñola saillak. iz. (ETNO). Departamentos de una ferrería. Normalian, hónetxek sei saillok izaten zittuan burdiñoliak: ur-eraketia, hauspotegixa, sutegixa, gabitegixa, ikaztegixa eta miategixa.

burdiñori iz. (ETNO). Latón, bronce. Kobrez eta zinkez osatutako aleaziñua. Moldiaerreza, hariztakorra, ugartzen gatxa eta leuntzeko ona. Ik. letoi.

burduntzali [burruntzali] (burruntzali, burduntzari, burdun-zali). iz. (TE). Cazo, cucharón. Bakotxari, burduntzalixa bete artua-eta-esne. / A cada uno, un cazo de leche y borona.

burduntzi [burruntzi] . iz. (TE). Asador, parrilla. Burduntzixan sartu eta beheko-sutan erretako lukainkia, onena. / El chorizo asado en el fuego bajo, metido en el asador, es lo mejor.

burgaiñeko iz. (ETNO). Vara que sujeta la carga del carro. Burdixan ezpata bixak lotzen dittuan eta kargia eusten daben egurra. Ik. esaga, burdi, esaga-ziri, burtezpata.

burkada (burdikara). iz. (TE). Carro con su carga, carretada. Burdixa eta beran kargia (ETNO).
Gure auzokueri burkada izugarrixaz zoiazela aldapan, larakua hausi eta errekara jausi jakuen burdixa. / Egurra, burdikadia; garixa, eskukadia; harrikadia bekokixan; erderakadia harek, eta zuk euskerakadia.

burkaja iz. (ETNO). Carro con caja detrás. Ik. burkoltza.

burkoltza

1. iz. (ETNO). Carro pequeño, cerrado por los costados. Burdi txikixa. Ik. burkaja, burdi txiki.

2. iz. (ETNO). Entablado del carro. Burdi itxixen hormak, hesixak. Ik. burtohol.

burkuak iz. (ETNO). Bases de los puntales del boga. Durmiendian gaiñian doiazen zurezko pieza bixak, ziri batzuen bidez finkatuz aldabarren oiñarri direnak. Burdiñoletako berbia da. Durmiendian gaiñian burkuak doiaz, burkuen gaiñian aldabarrak finkatzen dira eta aldabarrak eusten detse bogiari.

burla iz. (TE). Burla, broma, engaño, escarnio. Orduko botaziñuak, burlia izaten ziran. / Las elecciones de aquel entonces solían ser una burla. / Batez be fralle gizajuak euren gain dittuela burlarik larrixenak. (Ibilt 453).

burla egin. du ad. (TE). Burlarse de, mofarse. Hainbeste berba legunekin, barrutik burla ein zetsan. / Con tantas palabras suaves, por dentro le hacía burla. Ik. barre egin.

burlagarri izond. (TE). Objeto de burla, ridículo,-a. Zeroian soiñekua, burlagarrixa. / El vestido que llevaba, ridículo.

burni [burdina] . iz. (TE). Hierro. Ik. burdiña. Burdiña erabiltzen da.

burnizko [burdinazko] . izlag. (TE). De hierro. Ik. burdiñazko, burdiña. Burnizko ez da Eibarren erabiltzen; burdiñazko da erabiltzen dana, baitta TEk be.

burpil [gurpil] . iz. (TE). Rueda. Burpilla asmau ebanak, emon zetsan hasieria gero izan diran makiña guztieri. / El que inventó la rueda, dio comienzo a todas las máquinas que ha habido después. / Oingo gaztiak burpillari be "erroberia" deitzen jetsek. / Burpillak, haze hegaztadia eruan daben aldatz behera!. Ik. errobera.

burpil hagindun. iz. (ETNO). Rueda dentada, engranaje. Mogimendua transmititzeko hagiñak dittuan burpilla. Pareka egitten dabe lana.

burpilla emon. esap. (ETNO). Dar efecto a la bola. Gehixenbat boleta jokuan erabiltzen da, baiña bestela be bai (foballian edo beste edozein jokotan). Ik. gainjana emon, azpijana emon.

burpildun [gurpildun] (burpilldun). izond. (TE). Con ruedas, de ruedas. Narrian ondoren izan zan ibilgarri burpillduna. / Después de la narria vino el vehículo con ruedas. Ik. burpillezko.

burpillezko [gurpilezko] . izlag. (TE). De ruedas, con ruedas. Burpillezko ibilgarrixa, burdixa. / Vehículo sobre ruedas, la carreta. Ik. burpildun.

burro iz. (TE). Burro, juego de cartas. Burruan neuk be banekixan. Burruan: beste joko eta gauza askon moduan, jardutia aitzen emoteko inesibuan erabiltzen da: pelotan, soka-saltuan eta abar.

burroka iz. (TE). Jugar al burro. "Juego de muchachos, que consistía en que uno se pusiera de burro junto a la pared, para que le fueran saltando encima los demás, hasta que se deshiciera el racimo" (TE, 279). Burroka jarduntzen genduan konzejupian. / Jugábamos al burro bajo el concejo. Ik. txorromorro, astoka, astoka-txitxaka.

burruka

1. [borroka] . iz. (TE). Pelea, lucha, combate, enfrentamiento. Aurreko tabernan burrukia izan da. / En la taberna de enfrente ha habido pelea.

2. [borroka] . iz. (TE). Guerra. "Pelea, lucha y hasta guerra. En esta última acepción se entienden a lo sumo los encuentros locales de barrio a barrio o de tribu a tribu, tal como serían las guerras cuando se inventó la onomatopeya" (TE, 279). Gerria da burruka haundi bat; burrukia, gerra txiki bat. Ik. gudu, guda, gerra.

burrukan bizi. da ad. (TE). Vivir peleándose, vivir en discordia. Ezkondu diranetik, burrukan bizi dira. / Desde que se casaron viven peleando. / Burrukan bizi da lagunekin. / Vive peleándose con los amigos. Ik. burrukan ibili, burrukan egin.

burrukan egin. du ad. (TE). Luchar, pelear. Mozkortzen dan guztian, drogaren bat atara eta burrukan ein barik ez da ogeratzen. / Cuando se embriaga, no se acuesta sin suscitar antes alguna cuestión y pelearse. Ik. burrukan ibili, burrukan bizi.

burrukan ibili. da ad. (TE). Andar peleándose. Mutill hori, eskolatik urten eta burrukan dabill egunero. / Este muchacho sale de la escuela y se está peleando con los amigos. Ik. burrukan egin, burrukan bizi.

burruketan. adlag. (ETNO). Jugando a peleas. Benetako burrukak be sarri izaten ziran antxiñako Eibarren (gehixenetan kuadrilla bat beste kuadrilla baten "territorixuan" sartzen zalako), baiña lagun arteko jokua be bazan burruketan egittia. Bi talde egin eta alkarren kontra hasten ziran burruketan. Jokua ez zan izaten ikubilka, alkarri heldu eta lurrera botazia baiño, lepotik, samatik, gerrittik... miñik egin barik (ETNO). Hasarretu ezkero, burrukan egitten zan, baiña burruketan jokatu nahi zanian, ez eguan hasarretu biharrik: "egingo juagu burruketan?", eta baietza bazan, hartan ekitzen gentsan. Ik. ezpatetan.

burrukalari [borrokalari] (burrukari). izond. (TE). Luchador,-a, combativo,-a, pendenciero,-a. Txakur burrukalarixa urten desku zure gorrixan umiak. / La cría de vuestro bermejo, nos ha salido un perro peleón. / Baraurik ona, baiña erandakuan eutsi ezindako burrukarixa. / Es bueno en ayunas, pero cuando bebe, un peleón incontenible.

Eibarko euskara hiztegia