Logo Eibarko Udala

A LETRA

aspertu erain [aspertu eragin] . dio ad. (TE). Hacer aburrir, aburrir. Aspertu erain zetsan, beti gauza bat esatiakin. / Le hizo aburrir con decir siempre la misma cosa.
aspertzeko izlag. (TE). Aburrido,-a, de aburrir. Saltzaille haren jarduna, aspertzekua. / Es de aburrir la palabrería de aquel vendedor. Ik. aspergarri.
astaburu
1. iz. (TE). Cabeza de asno. Antxiñako eskoletan, astaburua jartzen zetsen ikaslari motelenari. / En las escuelas, en otro tiempo, se le ponía una cabeza de asno al escolar más retrasado.
2. izond. (NA). Tonto,-a, zopenco,-a, torpe. Hau tontuau, ero astaburuau! ez da etorri reunixora! Ik. astako, astakerten.
astakerixa [astakeria] (astokerixa). iz. (TE). Burrada, insensatez, locura. Astakerixa haundixa ein dozuna, horrek lurrok saltziakin. / Gran burrada, la que has hecho con vender esas tierras. / Astokerixa galanta ein dabe etxia lagatziakin. / Gran burrada han hecho con dejar la casa.
astakerten izond. (JSM). Torpe, zopenco,-a. Ik. astapiko, astako, astaburu.
Astako iz. ber. (TE). Burro, don burro, señor burro.   "Personificación del burro en la fábula" (TE, 180). Gero Astako agertu zan haundiki jantzitta... / Luego don Burro apareció vestido de noble...
astako (astoko). izond. (TE). Burro,-a, borrico,-a, ignorante. Lehen zan astako, gaur zaldun dirua ein dabelako. / Al burro que era antes, ahora caballero, con haber hecho dinero. / Zure semia astokua galanta, neriari ostikoka. / Tu hijo bien borrico, coceando al mío. Ik. astapiko, astakerten, astaburu.
astakuma [astakume] (astakume, astokuma, astokume). iz. (TE). Pollino. Astakumian gaiñian juan da solora. / Sobre el pollino háse ido a la era.
astama iz. (TE). Burra. Astamian esniagaz osatu nintzan euki neban gaitz batetik. / Me curé de una enfermedad que tuve, con leche de burra. Ik. astar, astaña.
astaña iz. (TE). Burra. Gertau dau astañia, kalera jatxitzeko. / Ha preparado la burra para bajar a la calle. Ik. astar, astama.
astanafarri [astanafarreri] (astanafarrei, astanaparri, astanaparrei). iz. (TE). Varicela, viruela loca.   Umien gaixotasuna da. Astanafarrixakin daukagu txikiña. / Tenemos al menor con viruela loca. Ik. nafarri.  Entonaziñua: astanáfarri.
astapiko
1. iz. (JSM). Higo silvestre.
2. izond. (JSM). Burro,-a, zopenco,-a, torpe.
astapotro (astopotro). iz. (EEE). Pelota hecha con intestinos de animal.   Eskuz jokatzeko peloten erdixan be sartzen da. Pelotiak zenbat eta astapotro gehixago euki, orduan da gogorragua.
astaputz
Jaione Isazelaia
1. (astoputz). iz. (TE). Cuesco de lobo. (Lycoperdon sp., Bovista sp., Calvatia sp., Scleroderma sp., eta beste batzuk).   "Se dice de una familia de hongos (Lycoperdáceas)" (TE, 180). Liburuak esaten dabe, astaputz hónek jatekuak dirala gaztetan. / Según los libros, estas lycoperdáceas son comestibles cuando tiernas. / Astaputzak dira, mendixan egoten diranak; jo ta zera urtetzen detsena, baltz-baltza hautsa! Ez dabena balio jateko e! Balio ez dabenak... Hori bastante egoten da, Salbador aldian be asko e!?.
2. (astoputz). iz. (TE). Flato borriquero, pedo borriquero.
3. (astoputz). iz. (TE). De poco valor, insignificancia, nimiedad.   "Se dice para extremar el poco valor de una cosa" (TE, 180). Astaputza al dok, horretara alperrik galtzeko gauzia?! / ¡¿Acaso es un pedo borriquero para echar a perder así la cosa?!
4. (astoputz). izond. (NA). Hueco,-a, majadero,-a. Ha sikatutakuan bape ez dau pixatzen, ariñ-ariña izaten da, harrua, eta bai: "astaputza emoten dau horrek!", harruan harroz, ba bai.
astaputz haundi. (astoputz haundi). iz. (ETNO). Bejín gigante. (Langermannia gigantea).   Perretxiko izena da.
astar iz. (TE). Burro macho. Aztorautako astarra baiño saskarragua zan ha gizona. / Aquel hombre era más grosero que un burro rijoso. Ik. astaña, astama.
astausaiñak [astausain] (asto-usaiñak). iz. (TE). Burrada(s), gamberrada(s). Ganberruak beti astausaiñetan agertzen dira leku guztietan. / Los gamberros siempre haciendo burradas en todas partes donde vayan. / Asto-usaiñetan dabil beti, alperrik eskolan ibilitakua izan. / Aunque pasó por la escuela, siempre anda en burradas.  Usain berbiak jokaerak aitzen emon gura dabenian normalian pluralian erabiltzen da: afan-usaiñak, tonto-usaiñak..., eta sarri inesibuan.
aste
1. iz. (TE). Semana. Antxiñan, gure aurretikuak hiru eguneko astia ebela esaten dabe. / Dicen que nuestros antepasados tenían una semana de tres días.
2. adlag. (TE). De trabajo, de día de labor, de semana. Gaur aste dot; jai doran baten etorriko naiz. / Hoy estoy de trabajo; un día que tenga fiesta vendré. Ik. astegun.
aste nausi. [Aste Nagusi] . iz. (TE). Semana grande, semana mayor. Donostiako Aste Nausixa, Andramarixetan. / La Semana Mayor de San Sebastián, cuando la Virgen de Agosto.
aste santu. iz. (TE). Semana santa. Aprilleko iratargi osuagaz batera izaten da Aste Santua. / La Semana Santa coincide con la luna llena de abril.
aste-arte. iz. (TE). Entre semana.   Aste barruko egun bat. Etorriko naiz behiñ aste-artian. / Vendré algún día de la semana. Ik. astegun.
aste-azken. iz. (NA). Fin de semana.   Asteburua, zapatu-domeka. Aste-azkenetan etortzen da beti.
astian-astian. esap. (TE). Semanalmente. Astian-astian eitten dau agertu bat gurasuenera. / Todas las semanas hace una visita a sus padres. Ik. astero.
astearte iz. (TE). Martes. Lehenago martitzenari esaten jakon "asteartia". Ik. martitzen.  Eibarko euskera jatorrian egitten dabenak ez dabe hori erabiltzen, martitzen baiño. "Asteartea, en desuso en Eibar" (TE, 547).
asteazken iz. (TE). Miércoles. Euskaldunen artian hiru eguneko astia zanian , eguaztena, "asteazkena". / Gure artian, eguaztena esaten dogu. Ik. eguazten.  Eibarren, eguazten.
astebete iz. (TE). Semana, semana entera. Astebeteko jaixak emon dittue legiak aintzen dittuan bakaziñuen kontura. / Han dado fiesta de una semana, a cuenta de las vacaciones que ordena la ley.
astegun (asteun). iz. (TE). Día de labor. Bixar, jaiegun ala astegun ete da?. / Mañana, ¿será día de fiesta o de labor? / Ha zan señora bat! erabiltzen zittuan galtza batzuek! Asteunian, ezta?, atenziñua emoten eban plazan esnia saltzen, haren galtzak eta.... Ik. aste, aste-arte.
astegun buruzuri. iz. (TE). Simple día de labor.   "Locución que se usa para denotar algo que se sale del común en día ordinario" (TE, 181). Soiñekurik onena jantzitta, astegun buruzurixan. / Puesto el mejor vestido un día ordinario de trabajo. / Zuek zara mutillak! astegun buruzurixan Santa Eufemiara egun-pasara?!; gero gau-pasa eingo dozue gaiñera.
asteka adlag. (TE). Por semanas, semanal. Aste bikuan ordez, asteka pagatzia jarri zan 1920.ian. / En lugar de por quincena, se estableció el pago semanal en 1920.
asteko iz. (TE). Cobro de la semana, salario semanal. Jokuan galdu eban astekua. / Perdió en el juego lo de la semana.
astelehen iz. (TE). Lunes. Astelehena astegun luziena. / El lunes el día de labor más largo. / Holako astelehen baten laugarren pisotik kalera jausi zan. (Zirik 75).
astero adlag. (TE). Cada semana, semanalmente. Astero jatxitzen gara kalera, mezia entzutze alde. / Semanalmente bajamos a la calle, a oír misa. / Egunero, astero, hillero, urtero juaten naiz euren etxera. / Cada día, semana, mes, año, voy a su casa. Ik. astian-astian.